تأملی بر ساختار و جایگاه شرکت‌های دولتی در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکترای تخصصی حقوق عمومی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

چکیده

شرکت‌های دولتی امروزه نقش بسیار پررنگی در مناسبات سیاسی ـ اقتصادی کشور بازی کرده و از اهمیت درخور توجهی برخوردارند؛ اما آنچه در این شرکت‌ها جلب‌توجه می‌کند ساختار منحصربه‌فرد آنهاست که از یک رو همچون یک تاجر عمل کرده و بایستی به فکر کسب سود و منفعت بنگاه اقتصادی خویش باشند و از طرف دیگر ارائه خدمات عمومی را برعهده‌ دارند. این نقش دوگانه، منجر به پیچیدگی ساختار این شرکت‌ها و به‌تبع آن عدم‌ِشفافیت جایگاه آنها در ساختار حقوقی کشور می‌گردد. این درحالی است که این شرکت‌ها اگرچه در ظاهر از ساختار شرکت‌های تجاری پیروی می‌کنند اما از آن روی که تعداد آنها به‌شدت افزایش یافته و به‌دلیل نقش تأمین‌کنندگی خدمات عمومی اهمیت روزافزونی یافته‌اند، قانونگذار قوانین مخصوصی را برای آنها در نظر گرفته و این نهادهای دولتی را از سیطره حقوق خصوصی خارج نموده است تا جایی که از شباهت این شرکت‌ها با شرکت‌های تجاری تنها در عرصه نظر می‌توان سراغ گرفت.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Reflections on the Structure and Situation of Government-owned Corporations in the Legal System of Iran

نویسنده [English]

  • Akbar Barari
Ph.D. Student in Public Law, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
چکیده [English]

These days, Government-owned corporations play crucial role in economical and political relations of the governmental so they have a great importance but that is their structures which command the attentions. It means they act like a merchant (trader) which concerns about its benefits as an economical enterprise while it has the responsibilities of presenting some public services at the same time. This twofold role makes these kinds of companies more complicated and consequently it leads to having an unclear position in the legal Structure of the state. Meanwhile such companies should follow the specific regulations which are regulated by lawmaker for society confronted the sudden proliferation of such companies which obviate the public services, although they pursue the regulations of trading companies. It is deemed wise by lawmaker that government’s organization should not be covered by private law to the extent that the only resemblance of such company with trading one is only in theory.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Government-Owned Corporation
  • Trading Company
  • Public Services
  • Public Interest
  • Governmental Economy

فهرست منابع

اردشیر، علی. سازکارهای نظارت بر شرکت‌های دولتی. تهران: نشر نوآور، 1389.
اسکینی، ربیعا. حقوق تجارت، شرکت‌های تجاری. چاپ یازدهم. تهران: سمت، 1389.
امامی، محمد و کورش استوارسنگری. حقوق اداری. چاپ دوازدهم. تهران: نشر میزان، 1389.
امیرخانی، طیبه. «اهداف و تاریخچه قانون مدیریت خدمات کشوری». نشریه منابع انسانی 1 (1388): 40-27.
انصاری، ولی‌اله. کلّیات حقوق اداری. چاپ هشتم. تهران: نشر میزان، 1389.
بی‌نام. منطقی نمودن اندازه دولت. تهران: معاونت امور مدیریت و منابع انسانی سازمان مدیریت و برنامه‌ریزی کشور، 1381.
پاکدامن، رضا. حقوق شرکت‌های تجاری. تهران: انتشارات خرسندی، 1389.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. فرهنگ حقوقی. تهران: انتشارات کانون معرفت، 1334.
خلجی، روح‌اله و فروغ نظربیگی. «شرکت‌های دولتی؛ مفهوم، ماهیت و فلسفه». مدرسه حقوق 90 (1393): 99-88.
خلجی، روح‌اله. «جایگاه نظریه نظام در لایحه جدید تجارت». روزنامه جهان اقتصاد، 07/10/1392.
رضائی‌زاده، محمدجواد. حقوق اداری (1). تهران: نشر میزان، 1385.
سابا، ژوزف و راسل مویر. بهبود عملکرد شرکت‌های دولتی. ترجمه یوسف جمسی و لیلا بندری. تهران: دفتر مطالعات برنامه ‌و بودجه، مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، 1385.
سازمان امور اداری و استخدامی کشور. بررسی و تحلیل وضع موجود سازمان و تشکیلات دولت. تهران: مرکز مطالعات و پژوهش‫های اداری، 1368.
طباطبائی موتمنی، منوچهر. حقوق اداری تطبیقی. چاپ سوم. تهران: سمت، 1390.
عرفانی، محمود. «وضعیت حقوقی شرکت‌های دولتی در ایران و فرانسه». مجله مؤسسه حقوق تطبیقی دانشگاه تهران 1 (1385): 17-1.
عرفانی‎، محمود. حقوق تجارت. تهران: انتشارات جنگل، 1388.
عرفانی، محمود. حقوق تجارت، حقوق شرکت‌ها. چاپ سوم. تهران: انتشارات واحد فوق‌برنامه بخش فرهنگی دفتر مرکزی جهاد دانشگاهی، 1367.
قوامی، محمدعلی. حسابرسی بانک‌های تجاری. تهران: انتشارات سازمان حسابرسی، 1378.
کاتوزیان، ناصر. حقوق مدنی، درس‌هایی از عقود معین. چاپ دهم. تهران: کتابخانه گنج دانش، 1386.
کروگر، آن. اصلاح سیاست‌های اقتصادی در کشورهای درحال‌توسعه. ترجمه نادر حبیبی، محمد طبیبیان و غلامعلی فرجادی. تهران: مؤسسه عالی پژوهش در برنامه‌ریزی و توسعه، 1374.
متوسلی، محمود. خصوصی‌سازی یا ترکیب مطلوب دولت و بازار. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی، 1373.
هداوند، مهدی. حقوق اداری تطبیقی. چاپ سوم. تهران: سمت، 1391.