تأمین توافقیِ حقوق مالکانه (نقش قرارداد در تملّک اراضی اشخاص در طرح‌های عمومی و عمرانی)

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

وکیل دادگستری، دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشگاه علوم قضایی و خدمات اداری، دانشکده حقوق خصوصی، تهران، ایران.

چکیده

با وجود محدودیت‌های ایجادشده برای اصل آزادی اراده در تملّک املاک اشخاص در طرح‌های عمومی و عمرانی، هنوز هم لزوم تحقق آن و پیش‌شرط تراضی و توافق دراین‌خصوص، وجود داشته و قانونگذار برای آن شرطیت قائل است؛ اما این تراضی خود دارای محدودیت‌ها و قیودی است که بدون رعایت آنها، تراضی فاقد اثر است: مانند سقف قیمت املاک تراضی‌شده، محدوده مدت زمان اعتبار تراضی و لزوم تأیید تراضی توسط مقامات ناظر دستگاه اجرایی؛ اما این شرطیت تراضی به‌نظر در قانون ضمانت‌اجرایی به‌لحاظ حکم وضعی از جهت صحّت یا بطلانِ معاملة اجباری ندارد لذا پیشنهاد بر این است که ضمانت‌اجرای مناسبی در این رابطه جهت حفظ حقوق مالکانه در نظر گرفته شود. از ثمره‌های سوء‫‫تملّک توافقی و غیراجباری حقوق مالکانة اشخاص در طرح‌ها این است که درصورتی‌که ضرورت اجرای طرح از بین رفته و اجرای آن ملغی گردد، دیگر صاحبان سابق اراضی مذکور نمی‌توانند درخواست ابطال انتقال مذکور را بنمایند. علت این امر در آرای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری خروج موضوعی تملّک مذکور از اعمال حاکمیت دانسته شده است، درهرحال هرگونه اختلاف راجع به تراضی‫های صورت‌گرفته در صلاحیت محاکم عمومی دادگستری (نه دیوان عدالت اداری) خواهد بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Providing Ownership Rights through Mutual Agreement (Role of Contract in Possessing Lands of Individuals in General & Constructional Plans)

نویسندگان [English]

  • fatemeh nouri
  • omid mohammadi
Attorney at Law, Ph.D. Student in Private Law, Faculty of Private Law, University of Judicial Sciences and Administrative Services, Tehran, Iran.
چکیده [English]

Regarding the limitations created for the principle of free will in possessing individuals’ lands in public and constructional plans, it seems already required to be materialized, and there is a precondition of mutual agreement and consent, and legislator deems a conditioning for the case. However, this agreements has itself some limitations and boundaries out of which such consent shall be null and void: For instance maximum price of agreed properties, time limitation for validity of such agreement and also it requires approval of the agreement by the inspecting officials of the executing authority. However, this condition of agreement seems to bear no obligation in the law of executive guarantee in terms of conditional orders to authenticate or cancel the transaction; hence it is recommended to consider a proper executive security to preserve ownership rights. One of the results of agreed and non-compulsory illegal possessions of others’ ownership right in such plans is that in case necessity of execution of the plan is removed and its execution is aborted, the former owners of the said land are not entitled to apply for cancellation of the aforesaid conveyance. The reason for such case was recognized to be thematic exit of the said ownership from authority according to views of Public Board of Administrative Justice Court; anyway any dispute resulting from the performed agreements will be discussed by Public Courts of the Judiciary (not Administrative Justice Court).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Agreement
  • Lands Ownership
  • Public & Constructional Plans
  • Adverse Effects of Agreement

فهرست منابع

آیین‌نامه مربوط به احداث خطوط راه‌آهن صنعتی و تجاری مصوب 30/09/1343.
بهشتیان، سیّد محسن. «روش‌های تملّک و تأمین حقوق مالکانة واقع در طرح‌های عمومی شهرداری». ‌فصلنامه حقوق 4 (زمستان 1388): 72-53.
بهشتیان، محسن. بررسی نظم حاکم بر حقوق مالکانه در برابر طرح‌های عمومی شهرداری. چاپ دوم. تهران: طرح نوین اندیشه، 1387.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد 3. تهران: انتشارات گنج دانش، 1379.
رأی شماره 130 مورخ 21/06/1377 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع مرجع رسیدگی به اختلاف در کیفیت اجرای قراردادهای منعقده و شرایط آنها.
رأی شماره 1451 مورخ 24/12/1395 با موضوع عدم‌ِابطال بند «ب» از بخش مقررات مختلف قرارداد فروش شرکت ملی پخش فرآورده‌های نفتی ایران.
رأی شماره 33 مورخ 29/02/1375 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، با موضوع عدم‌ِصلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به دعاوی ناشی از قراردادها.
رأی شماره 573 مورخ 15/12/1390 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری.
رأی شماره 247 مورخ 02/05/1391 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری با موضوع ابطال مصوبه شورای اسلامی شهر بندرعباس در قسمت اخذ عوارض تغییر کاربری از انبارها به تجاری که در پایان این رأی آمده: «ضمناً رسیدگی به ابطال توافقنامه در صلاحیت هیئت عمومی دیوان عدالت اداری نیست.»
رأی شماره 59 مورخ 30/04/1371 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، با موضوع عدم‌ِصلاحیت دیوان عدالت اداری در رسیدگی به دعاوی ناشی از قراردادها.
روحیان، محمدجواد. «بررسی وضعیت حاکم بر تقابل مالکیت خصوصی اشخاص با طرح‌های عمرانی شهرداری». فصلنامه حقوقی مجد (ویژه شوراها و شهرداری‌ها) (1386): 55-32.
قانون الحاق یک تبصره به ماده (1) لایحه قانونی نحوه خرید و تملّک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی و نظامی دولت مصوب 1358 مورخ 02/02/1388.
قانون برنامه و بودجه سال 1352 مصوب 10/12/1351.
قانون تخلّفات اداری سال 1372.
قانون حمایت از احیاء و بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهری سال 1389.
قانون خرید اراضی و ابنیه و تأسیسات برای حفظ آثار تاریخی و باستانی سال 1347.
قانون سازمان برق ایران مصوب 19/04/1346.
قانون محاسبات عمومی کشور سال 1366.
قانون مناقصات سال 1383.
قانون نحوة تقویمِ ابنیه، املاک و اراضی موردنیاز شهرداری‌ها مصوب 1370.
قریب، فریدون. بررسی تطبیقی نظام‌های شهرسازی (هلند، نروژ، فنلاند، سوئد و دانمارک). چاپ اول. تهران: دانشگاه تهران، 1380.
لایحة قانونی نحوة خرید و تملّک اراضی و املاک برای اجرای برنامه‌های عمومی عمرانی و نظامی دولت سال 1358.
ماده‌واحدة قانون خرید اراضی کشاورزی برای تأمین نیازمندی‌های صنعتی و معدنی مصوب 20 خرداد 1348.
محمدی، امید. بررسی امکان جریان اصل برائت در احکام وضعی. چاپ اول. تهران: انتشارات عصر ماد دانش، 1390.
محمدی، امید. تحدید حقوق مالکانه در طرح‌های عمومی و عمرانی. چاپ اول. تهران: انتشارات جاودانه، 1394.
محمدی، امید. تملّک اراضی در طرح‌های شهرداری‌ها و دولت در نظم حقوق کنونی. چاپ اول. تهران: انتشارات جاودانه، 1395.
محمدی، امید. حقوق شهروندی در شهرداری‌ها. چاپ اول. تهران: اندیشه سبز نوین، 1396.
میرزایی، علیرضا. تملّک اراضی و املاک توسط دولت و شهرداری‌ها. چاپ دوم. تهران. انتشارات بهنامی، 1388.
ناظم، علیرضا و احمد محمدیان. «نقدی بر رأی وحدت رویه شماره 573-15/12/1390 هیئت عمومی دیوان عدالت اداری». مدرسه حقوق 87 (اردیبهشت 1393): 60-57.