ارزیابی حق زنان به تصدّی مناصب عمومی در آئینة فقه

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکترای حقوق بین‌الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران.

چکیده

گفتمان حاکم بر مسئله حقوق زنان در جامعه ایران بر خوانش مسلّطی از فقه مبتنی است که مردان را نسبت به زنان در ‏مرتبه‌ای فراتر قرار داده و متعاقباً زنان را از تصدّی برخی مناصب عمومی که لازمه‌‌اش تسلّط بر مردان است، منع کرده است. ‏این امر باتوجه‌به ضرورت مطابقت کلیه قوانین و مقررات با موازین اسلامی وفق قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران که ‏ازطریق اجتهاد مستمر فقهای جامع‌الشرایط تحقق می‌یابد، سبب شده است شرایط احراز برخی مناصب عمومی صبغه‌ای ‏مردانه بیابد. لذا در این نوشتار، ادلّه فقهی و بنیان‌های استدلال مخالفان تصدّی مناصب عمومی توسط زنان برای رسیدن به ‏یک نتیجه مطلوب و مناسب با مقتضیات روز، موردِکنکاش و تجزیه‌وتحلیل قرار می‌گیرد. همه سخن نگارنده این است که ‏در منابع فقهی اسلامی هیچ دلیل متقن و استواری علیه حق زنان به تصدّی مناصب عمومی وجود ندارد.‏

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessing Women’s Right in Holding Public Positions; a Jurisprudence ‎Perspective

نویسنده [English]

  • parastoo vosoughi
Ph.D. Candidate of International Law, Faculty of Law and Political Sciences, ‎Allameh Tabataba’i University, Tehran, Iran‎.
چکیده [English]

The dominant discourse on Iranian Women’s Rights is based upon a formal reading ‎of Islamic jurisprudence which gives priority to men over women and consequently ‎prevents them from being eligible for holding public offices due to its allegedly ‎required dominance on men. According to the constitution of Islamic Republic of ‎Iran (principle 4), all laws and regulations should be in conformity with Islamic ‎standards and principles. This necessity realizing through continuous Ijtehad of fully ‎qualified Islamic scholars, in virtue of the pre-mentioned dominance of the formal ‎reading of Islamic jurisprudence has granted the right’s eligibility criteria a male-‎oriented discriminatory attitude. In order to reach an ideal as well as practical ‎conclusion, the Islamic jurisprudential reasons and arguments of the opponents will ‎be analyzed in this essay. The author believe that there is no persuasive and decisive ‎reason against the women’s right to hold public office in the Islamic sources.‎

کلیدواژه‌ها [English]

  • Women's Rights
  • Public Office
  • Islamic Jurisprudence
  • Judgment
  • Equality
  • Non ‎Discrimination.‎

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
آصفی، محمدمهدی. «زن و ولایت سیاسی و قضایی». مجله فقه اهل بیت 42 (1385 تابستان): 100-47.
ابن واضح یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب. تاریخ یعقوبی. جلد 1 و 2. چاپ هفتم. ترجمه محمدابراهیم آیتی. تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی، 1374.
اشکذری، س.م. «حق سرپرستی در خانواده؛ بر اساس اثری منتشرنشده از استاد شهید آیت‌الله مطهری». مجله پیام زن 26 (اردیبهشت 1373): 11-4.
انصاری، حمید. مبانی فقهی شرایط قاضی در فقه شیعه و مذاهب چهارگانه. چاپ اول. بی‌جا: بی‌نا، 1371.
بهرامی خوشکار، محمد. قضا و شهادت زن در مکاتب فقهی و حقوقی. تهران: سرای قلم، 1381.
تاریخ طبری. جلد 1.
جعفری، محمدتقی. ترجمه و تفسیر نهج‌البلاغه. جلد 11. تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1368.
جوادی آملی، عبداله. زن در آیینه جلال و جمال. چاپ هجدهم. قم: مرکز نشر اسراء، 1387.
حسینی تهرانی، محمدحسین. رساله بدیعه. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی، 1429 ق.
حسینی تهرانی، محمدحسین. ولایت فقیه در حکومت اسلام. جلد 3. مشهد: انتشارات علامه طباطبایی، 1421 ق.
شمس‫الدین، محمدمهدی. حدود مشارکت سیاسی زنان در اسلام. چاپ اول. ترجمه محسن عابدی. تهران: انتشارات بعثت، 1376.
صالحی نجف‫آبادی، نعمت‫الله. قضاوت زن در فقه اسلامی. چاپ دوم. تهران: امید فردا، 1386.
طباطبایی، محمدحسین. تفسیر المیزان. جلد 4 و 18. ترجمه سیّد محمدباقر موسوی همدانی. قم: دفتر انتشارات اسلامی، 1386.
فضل‫الله، سیّد محمدحسین. «اسلام و نقش اجتماعی زن». ترجمه سیّد مهدی علیزاده (موسوی). مجله پیام زن 52 (تیر 1375): 36-30.
فضل‫الله، سیّد محمدحسین. نقش و جایگاه زن در حقوق اسلامی. چاپ اول. ترجمه عبدالهادی فقهی‫زاده. تهران: نشر میزان، 1378.
قدیر، محسن. دیدگاه‌های فقهی درخصوص عهدنامه محو کلیه اشکال تبعیض علیه زنان. چاپ اول. قم: مرکز تحقیقات فقهی قوه قضائیه، 1377.
قربان‌نیا، ناصر و دیگران. بازپژوهی حقوق زن (بررسی قوانین مربوط به زنان در جمهوری اسلامی ایران). جلد 2. چاپ اول. تهران: روز نو، 1384.
کدیور، جمیله. «بنیادهای نظری مخالفان قضاوت زنان در ایران». مجله مطالعات زنان 1 (1385): 54-37.
کدیور، جمیله. زن. تهران: انتشارات اطلاعات، 1381.
مجتهد شبستری، محمد. نقدی بر قرائت رسمی از دین (بحران‌ها، چالش‌ها و راه‌حل‌ها). چاپ دوم. تهران: طرح نو، 1384.
مرعشی، سیّد محمدحسن. دیدگاه‌های نو در حقوق کیفری اسلام. جلد 2. چاپ اول. تهران: نشر میزان، 1379.
مرنیسی، فاطمه. زنان پرده‌نشین و نخبگان جوشن‌پوش (برداشتی نوین از حقوق زن در اسلام). چاپ اول. ترجمه ملیحه مغازه‌ای. تهران: نشر نی، 1380.
معرفت، محمدهادی. «بررسی مسئله شایستگی زنان برای قضاوت». مجله دادرسی 2 (خرداد 1376): 14-10.
منتظری، حسینعلی. دراسات فی الولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیة (مبانی فقهی حکومت اسلامی). جلد 2. چاپ اول. ترجمه محمود صلواتی. قم: نشر تفکر، 1369.
مهرپور، حسین. مباحثی از حقوق زن. چاپ دوم. تهران: اطلاعات، 1384.
مهریزی، مهدی. نواندیشی دینی و مسئله زن. چاپ اول. تهران: صحیفه خرد، 1387.
موسوی بجنوردی، محمد. «نقش زمان و مکان در تغییر احکام». مجله کانون وکلا (1375): 246-241.
موسوی سنگلاخی، سیّد محمدیعقوب. قضاوت زن از دیدگاه فقه شیعه. چاپ اول. قم: مرکز جهانی علوم اسلامی، 1385.
موسوی گرگانی، سیّد محسن. «پژوهشی در قضاوت زن». مجله فقه اهل بیت 30 (تابستان 1381): 107-69.
نجفی، محمدحسن. «زن و مرجعیت». مجله فقه (کاوشی نو در فقه اسلامی) 1 (1372 بهمن): 78-29.
ب) منابع عربی
ابن اثیر، مبارک بن محمد. النهایه فی غریب الحدیث و الاثر. جلد 4. قم: مؤسسه اسماعیلیان، 1364.
ابن البراج الطرابلسی، عبدالعزیز. المهذب. جلد 2. قم: مؤسسه النشرالاسلامی، 1406 ق.
ابن شعبه حرانی (ابو محمد حسن بن علی بن حسین بن شعبه حرانی). تحف العقول. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1404 ق.
ابن شعبه حرانی. تحف العقول. چاپ 2. قم: مؤسسه نشر اسلامی، 1404 ق.
ابن‌اثیر، ابی الحسن علی بن محمد. اسدالغابه فی معرفه الصحابه. جلد 6. قاهره: دارالشعب، 1970 م.
اراکی، محسن. نظریه الحکم فی الاسلام. چاپ اول. قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1425 ق.
الترمذی. الجامع الصحیح (سنن الترمذی). جلد 3. قاهره: دارالحدیث، 1419 ق.
الشیبانی (ابن اثیر). الکامل فی التاریخ. جلد 2. چاپ ششم. بیروت: دارصادر، 1415 ق.
بخاری، محمدبن اسماعیل. صحیح بخاری. جلد 9. بیروت: المکتبة الثقافیه، بی‌تا.
بیهقی، احمد بن حسین. السنن الکبری و فی ذیله (الجوهر النقی). جلد 1. بیروت: دارالمعرفه، 1413.
جبعی عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین. الروضة البهیه الشرح اللمعه. جلد 1. چاپ 8. قم: مکتب الاعلام الاسلامی، 1414 ق.
حائری، سیّد کاظم. القضا فی الفقه الاسلامی. چاپ اول. قم: مجمع الفکر الاسلامی، 1415 ق.
حلبی، ابوصلاح. الکافی فی الفقه. اصفهان: مکتبة امیرالمومنین، 1403 ق.
حلی (محقق)، ابوجعفر نجم‌الدین جعفر بن الحسن. شرایع الاسلام. چاپ دوم. قم: امیر، 1409 ق.
حلی، ابی منصور حسن بن یوسف بن مطهر. قواعد الاحکام. چاپ اول. جلد 3. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1413 ق.
حلی، محمد بن إدریس. السرایر الحاوی لتحریر الفتاوی. جلد 2. چاپ سوم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1414 ق.
حنبل، احمد بن محمد بن. مسند احمد. جلد 5. بیروت: مؤسسه الرساله، 1416 ق.
خویی، ابوالقاسم. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواه. جلد 8. بیروت: مرکز نشر الثقافه الاسلامیه فی العالم، 1390 ق.
راوندی، قطب‌الدین. فقه القران. چاپ دوم. جلد 2. قم: مکتبة آیت‌الله العظمی المرعشی، 1405 ق.
زمخشری، الامام ابی القاسم جار الله محمود بن عمربن محمد. الکشاف عن غوامض التنزیل و عیون الاقاویل فی وجوه التاویل. جلد 1. بیروت: دارالکتب العلمیه، 1427 ق.
سبحانی، جعفر. نظام القضاء و الشهادة. جلد 1. قم: مؤسسه امام صادق، 1418 ق.
سبزواری، عبد الاعلی. مهذب الاحکام فی بیان الحلال و الحرام. جلد 27. چاپ اول. قم: دارالتفسیر، 1430 ق.
سیّد قطب. فی ظلال القرآن. جلد 1. بیروت: دارالشروق، 1406 ق.
شهید اول (محمد بن مکی جزینی عاملی). اللمعه الدمشقیه. بیجا: الدار الاسلامیه، بی‌تا.
صانعی، یوسف. مجمع المسائل. جلد 2. قم: میثم تمار، 1388.
صانعی، یوسف. منتخب‌الاحکام. قم: میثم تمار، 1382.
صدوق، محمدبن علی بن بابویه. الخصال. جلد 2. چاپ دهم. ترجمه صادق حسن‌زاده. تهران: ارمغان طوبی، 1393.
صدوق، محمدبن علی بن بابویه. من لایحضره الفقیه. جلد 3 و 4. تهران: مکتبه الصدوق، 1393 ق.
طبرسی، فضل بن حسن. مجمع‌البیان فی تفسیر القرآن. جلد 3. تهران: مکتبة العلمیة الاسلامیة، بی‌تا.
طریحی، فخرالدین. مجمع‌البحرین. جلد 6. چاپ اول. بیروت: دارالمکتبة الهلال، 1985 م.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. المبسوط فی فقهالامامیه. جلد 8. تهران: المکتبة‫ المرتضویة لاحیاء آثار الجعفریة، 1387 ق.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. چاپ اول. بیروت: دارالکتاب العربی، 1390 ق.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. الخلاف. جلد 3. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1407 ق.
طوسی، ابوجعفر محمد بن حسن. تهذیب الاحکام فی شرح المقنعه للشیخ المفید. جلد 6. چاپ اول. بیروت: دارالتعارف للمطبوعات، 1412.
عاملی (شهید ثانی). مسالک‌الافهام الی تنقیح شرایعالاسلام. جلد 13. چاپ اول. قم: مؤسسه المعارف الاسلامیة، 1413 ق.
عسقلانی، احمد بن علی. تهذیب التهذیب. جلد 1. بیروت: دار صادر، 1325 ق.
عکبری بغدادی (شیخ مفید). المقنعه. چاپ دوم. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1410 ق.
فیاض کابلی، محمداسحاق. المسائل المستحدثه. کویت: مؤسسه مرحوم محمد رفیع حسین، 1426 ق.
کلینی، محمدبن یعقوب. کافی. جلد 5. چاپ سوم. بیروت: دارصعب و دارالتعارف، 1401 ق.
مکی عاملی (شهید اول). الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. جلد 2. چاپ اول. قم: مؤسسه النشر الاسلامی،1414 ق.
مکی عاملی (شهید اول). اللمعة الدمشقیه. چاپ 2. قم: دارالناصر، 1406 ق.
موسوی اردبیلی، عبدالکریم. فقه القضاء. قم: مکتبة امیر المومنین، 1408 ق.
موسوی خمینی، سیّد روح‌الله. تحریرالوسیله. جلد 2. چاپ 5. قم: مؤسسه النشر الاسلامی، 1416 ق.
موسوی خویی، سیّد ابوالقاسم. مبانی تکملة المنهاج. جلد 1. نجف اشرف: مطبعة الاداب، 1975 م.
موسوی خویی، سیّد ابوالقاسم. معجم رجال الحدیث و تفصیل طبقات الرواة. جلد 8. بیروت: نشر دارالزهرا، 1403 ق.
موسوی گلپایگانی، سیّد محمدرضا. کتاب القضاء. جلد 1. چاپ 2. قم: دارالقرآن الکریم، 1413 ق.
نهج‌البلاغه‏.
هندی، علاءالدین المتقی. کنز العمال فی سنن الاقوال و الافعال. جلد 6. بیروت: مؤسسه الرساله، 1413 ق.