قتل ناشی از تحریک بزه‌دیده در الگوواره حقوق کیفری ایران

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار، دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، عضو هیئت‌علمی گروه حقوق دانشکده علوم اداری و اقتصاد دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

2 کارشناس حقوق، گروه حقوق، دانشکده علوم اداری و اقتصاد، دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران.

چکیده

تحریک منجر به قتل از سوی بزه‌دیده به‌دلیل ایجاد برانگیختگی و تهییج روحی در مرتکب و انجام قتل به‌دنبال آن، شایستة برخوردی متفاوت است. لازم به ذکر است هرچند عذر تحریک، عنوان خاصی را در بخش مواد عمومی به خود اختصاص نداده است؛ اما از مجموع دو ماده‌ 38 و 630 قانون مجازات اسلامی که به ترتیب درخصوص کیفر حبس تعزیری و قتل دارای قصاص می‌باشد، مرتکب را شایستة تخفیف و رافع مسئولیت می‌داند و دارای شرایطی همچون: ـ تحریک‌آمیز بودن رفتار و گفتار بزه‌دیده ـ حضور فیزیکی و مستقیم در صحنة ارتکاب ـ عمدی بودن یا غیرعمدی بودن تحریک و وجود ضابطة نوعی و شخصی به‌ترتیب نسبت به رفتار مجرمانه و فرد مرتکب می‌باشد. پژوهش حاضر نیز با عنایت بر تفاوت‌سنجی تحریک و عذر تحریک در حقوق کیفری بر اساس روش کتابخانه‌ای، این موضوع را در فقه و حقوق موضوعه ایران موردبررسی و کنکاش جدّی قرار می‌دهد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Murder Result from Provocation of Victim in Paradigm of Iran's Penal Law

نویسندگان [English]

  • hassan poorbafrani 1
  • mohammadjavad heydariandolatabadi 2
1 Associate Professor, Ph.D. of Criminal Law and Criminology, Faculty Member of Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, Isfahan University, Isfahan, Iran.
2 Bachelor in Law, Department of Law, Faculty of Administrative Sciences and Economics, University of Isfahan, Isfahan, Iran.
چکیده [English]

The incitement to the murder of the victim due to the provocation and mental agitation of the perpetrator and the subsequent murder deserves to be treated differently. It should be noted that although the excuse of provocation does not have a specific title in the public sector, but from the two articles 38 and 630 of the Islamic Penal Code, which are punishable by imprisonment and murder with retaliation, the perpetrator deserves to be commended and relieved. Responsibility knows and has the following conditions: - Because of the victim's behavior and speech - the physical and direct appearance of the commission – the original or unintentional of the provocation and the presence of a specific and personal criterion in relation to the criminal conduct and the perpetrator. The present study also examines this issue in Iranian law and jurisprudence, considering the difference in provocation and provocation excitation in criminal law based on the library method.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Excuse of Provocation
  • Murder
  • Punishment of Taziri Imprisonment
  • Crime of Deserving Punishment
  • Killing in Marriage

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. جلد 1. چاپ سی و نهم. تهران: نشر میزان، 1393.
اردبیلی، محمدعلی، حقوق جزای عمومی. جلد 2. چاپ سی و هفتم. تهران: نشر میزان، 1393.
براندون، استیو. حقوق کیفری. ترجمه حسین میرمحمد صادقی. چاپ اول. تهران: نشر حقوقدان، 1376.
براوون، وی. جی. پرونده‌های حقوقی. ترجمه حسین رحیمی خجسته. تهران: انتشارات مجد، 1383.
پاک‌نهاد، امیر. «عذر تحریک؛ مبانی و آثار مطالعه‌ای در حقوق ایران و انگلستان». مجله حقوقی و قضایی دادگستری 54 (1385): 130-99.
پدفیلد، سی. اف. حقوق ساده ملّی. ترجمه اسماعیل صغیری. تهران: نشر میزان، 1379.
پوربافرانی، حسن و فرزانه شکوهنده. «قتل متعاقب تحریک مجنی‌ٌعلیه در حقوق ایران و انگلستان». مجله حقوقی دانشگاه اصفهان 5 (1396): 29-20.
پوربافرانی، حسن. حقوق جزایی اختصاصی جرایم علیه اشخاص (صدمات جسمانی). چاپ اول. تهران: انتشارات جنگل جاودانه، 1388.
حبیب‌زاده، محمدجعفر، حسین بابایی. «قتل در فراش». مجله مدرس علوم انسانی 13 (1378): 96-81.
سالارزایی، امیر و حمزه بوستانی، «بررسی مفهوم تحریک قانون مجازات اسلامی». اندیشه‌های اسلامی 1 (1386): 69-47.
الستی، ساناز و معصومه حسن‌پور. «بزه‌دیده‌شناسی و پیشگیری از بزه‌دیدگی». مجلّه‌ دادرسی 56 (1385): 98-68.
شکوهنده، فرزانه. «قتل متعاقب تحریک مجنیّ‌علیه در حقوق کیفری ایران و انگلستان». پایان‌نامه کارشناسی ارشد، اصفهان: دانشگاه اصفهان، 1396.
قافی، حسین. اصول فقه کاربردی (سه‌جلدی). تهران: نشر سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها (سمت)، 1385.
محسنی، مرتضی. دوره حقوق جزای عمومی. جلد 1. تهران: انتشارات گنج دانش، 1375.
مهرپور، حسین. «سیری در مبانی فقهی و حقوقی ماده 630 قانون مجازات اسلامی». مجله نامه مفید 8 (1368): 188-167.
میرمحمد صادقی، حسین. حقوق کیفری اختصاصی جرایم علیه اشخاص. چاپ اول. تهران: نشر میزان، 1392.
ب) منابع عربی
اصفهانی، محمد بن حسن. کشف اللثام و الابهام عن قواعد الاحکام. جلد 11. قم: ناشر دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1416 ه.ق.
حلی (محقق)، جعفربن حسن. الاجتهاد و التقلید. بیروت: نشر مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، 1403 ه.ق.
خویی، سیّد ‫‌ابوالقاسم موسوی. مبانی تکمله‌المنهاج. جلد 2. قم: مطبعه الآداب، بی‌تا.
طوسی، محمد بن حسن. المبسوط فی فقه الامامیه. جلد 7. بیروت: نشر المکتبه المرتضویه الاحیاء الاثار الجعفریه، 1387 ه. ق.
طوسی، محمد بن حسن. المبسوط فی فقه الامامیه. جلد 8. بیروت: نشر المکتبه المرتضویه الاحیاء الاثار الجعفریه، 1387 ه. ق.
عاملی (شهید اول)، محمد بن مکی. الدروس الشرعیه فی فقه الامامیه. قم: انتشارات صادقی، 1417 ه. ق.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی. مسالک‌الافهام الی تنقیح شرایع الاسلام. جلد 10. قم: نشر مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413 ه. ق.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی. مسالک‌الافهام ‫‌الی تنقیح شرایع الاسلام. جلد 15. قم: نشر مؤسسه المعارف الاسلامیه، 1413 ه. ق.
عوده، عبدالقادر. التشریع الجنایی الاسلامی. جلد 1. بیروت: نشر دار احیاء التراث العربی، 1405 ه. ق.
مدنی تبریزی، سیّد ‫‌یوسف. کتاب القضا. قم: انتشارات قم، 1426.
موسوی‌الخمینی، سیّد ‫‌روح‌الله. تحریر‌الوسیله. جلد 2. قم: نشر مؤسسه مطبوعات درالعلم، بی­تا.
نجفی (صاحب جواهر)، محمدحسن. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. جلد 42. بیروت:نشر دارا حیاء التراث العربی، بی‌تا.
ج) منابع خارجی
Ashworth, Andrew. Principles of Criminal Law. 4th Edition. New York: Oxford University Press, 2003.
Elliot, Catherine & Frances Quinn. Criminal Law. Third Edition. London: Pearson Education, 2000.
Jefferson, Michael. Criminal Law. 9th Edition. London: Pearson Education, 2009.
Martin, Jacqueline & Chiris Turner. Unlocking Criminal Law. Second Edition. London: Holder Education, 2007.
Singer, Richard G. & John Q. Lafond. Criminal Law. 5th Edition. Wolter Law& Business, 2010.