نسب کودکان متولدشده از رحم اجاره‫ای؛ مطالعه تطبیقی در حقوق موضوعه ایران و ترکیه

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق خصوصی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، تهران، ایران.

2 استادیار، گروه حقوق، عضو هیئت‌علمی دانشگاه پیام نور، ایران.

چکیده

همان‌گونه که جامعه مدام درحال تغییر و تحوّل است، معنا و مفهوم و یا کارکرد نهادهای اجتماعی هم در گذر زمان دستخوش تغییر و تحوّل می‌گردد. با پیشرفت‌های علمی و تکنولوژیک بشر در عرصه‌های مختلف، شیوه‌های درمان ناباروری و تولیدمثل نیز دچار دگرگونی شده و شکل نوین به خود گرفته است. غرض اصلی از بحث پیرامون «جایگزینی رحم» در این پژوهش، سخن گفتن درباره یکی از آثار مهم این قرارداد یعنی تبیین نسب کودکان متولدشده از این‌ روش است. جانشینی در بارداری یکی از شیوه‌های درمان ناباروری است که به‌موجب این شیوه تخمک زنان نابارور با اسپرم شوهران آنان در محیط آزمایشگاه لقاح یافته و جنین حاصله به‌منظور رشد و پرورش به رحم زن دیگری منتقل می‌شود که از این زن تعبیر به مادر جانشین می‌شود. یکی از مهم‌ترین مساﺋلی که در اینجا مطرح می‌شود این است که کودک متولدشده از قرارداد رحم جایگزین منتسب به کدام مادر می‌باشد؟ دراین‌زمینه دیدگاه‌های مختلفی در ایران و ترکیه مطرح شده است و با وجود سکوت مقننین در این دو کشور و فقدان قانون صریح و مشخص دراین‌زمینه، با استناد به رویه موجود، می‌توان نتیجه گرفت که حقوق ایران کودک را منتسب به مادر ژنتیک (صاحب تخمک) و حقوق ترکیه کودک را منتسب به مادر فیزیولوژیک (نگهداری‌کننده) می‌داند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Parentage of Born Children from Surrogate Womb; Comparative Study in Iran and Turkey Laws

نویسندگان [English]

  • Naser Beyramie Farfar 1
  • Najmeh Razm Khah 2
1 Ph.D. Student in Private Law, Faculty of Law and Political Science, Tehran niversity, Tehran, Iran.
2 Assistant Professor, Law Department, Faculty Member of PNU, Iran.
چکیده [English]

As society is constantly changing, meaning and conception or the functions of social institutions also has been changed and infertility and reproductive ways has been changed and has taken a new shape simultaneously scientific and technologic advances in different areas. The main purpose of discussion around “womb rental agreement” in this study was to consider one of the important effects of this agreement, i.e. “determining parentage of the children born by this way”. Surrogate agreement in pregnant is an agreement that is agreed between surrogate mother and infertile couples and according it the surrogate mother commit against infertile couple that the embryos from the sperm and egg in her womb reared and deliver the embryos after birth. One of the most important subjects and questions is that the child born from surrogate womb contract is attributed to which mother? Different perspectives are considered in Iran and Turkey in this regard. It seems that in spite of legislators’ silence and lack of legislations in two countries, we can conclude that Iran legal attribute the child to genetic mother (the owner of oocyte) and Turkey legal attribute the so called child to biologic mother (The holder mother).

کلیدواژه‌ها [English]

  • Womb Surrogate
  • Parentage
  • Genetic Mother
  • Biologic Mother
  • Legal Parents

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
امامی، حسن. حقوق مدنی. تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه، 1374.
امامی، حسن. نسب در حقوق ایران. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1349.
تاجگر، رضا. «تفسیر و تحلیل قرارداد رسمی مادر جانشین (استیجار رحم)». مجله کانون 114 (1389): 130-114.
جعفرزاده، میرقاسم. «وضعیت فقهی و حقوقی استفاده از رحم اجنبی جانشین ...». مجله پژوهشکده بیولوژیکی و بیوتکنولوژی تولیدمثل و نازایی جهاد دانشگاهی 17 (1378): 150-115.
حمداللهی، عاصف و محمد روشن. بررسی فقهی و حقوقی (قرارداد استفاده از رحم جایگزین). چاپ اول. تهران: انتشارات مجد، 1388.
خامنه‫ای، سیّد علی. پزشکی در آئینه اجتهاد. تحقیق خلیل علی محمد‌زاده. چاپ اول. تهران: انتشارات انصاریان، 1382.
راسخ، محمد، فائزه علوی و زهره بهجتی اردکانی. «تحول مفهوم نسب در پرتو فناوری‫های نوین درمان ناباروری». مجله ایرانی اخلاق و تاریخ پزشکی 2 (1395): 36-18.
رضانیا معلم، محمدرضا. وضعیت حقوقی نسب کودک ناشی از انتقال جنین. چاپ اول. تهران: انتشارات سمت و پژوهشکده سینا، 1380.
شهیدی، مهدی. مجموعه مقالات حقوقی. تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی، 1375.
شهیدی، مهدی. مجموعه مقالات حقوقی. چاپ اول. تهران: انتشارات حقوق‌دانان، 1375.
صمدی اهری، محمدهاشم. نسب ناشی از لقاح مصنوعی در حقوق ایران و اسلام. تهران: انتشارات گنج دانش، 1389.
علوی قزوینی، علی. «آثار تلقیح مصنوعی انسان». مجله نامه مفید 3 (1374).
عمید، حسن. فرهنگ فارسی عمید. چاپ یازدهم. تهران: انتشارات امیرکبیر تهران، 1377.
قاسم‫زاده، مرتضی. «قراردادهای رحم جایگزین در حقوق ایران». مجله باروری و ناباروری 2 (1387): 194-182.
قبله‫ای، خلیل. «بررسی مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین». مجله حقوق قضایی 2 (1377): 86-57.
گرجی، ابوالقاسم، عادل برزوئی، سیّد حسین صفایی، بتول آهنی، سیّد عزت‌‌ا... عراقی، عباس قاسم‌زاده، اسدا... امامی، محمود صادقی و احمد حمیدزاده. بررسی تطبیقی حقوق خانواده. چاپ دوم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1387.
محقق داماد، مصطفی. «میزگرد مسائل فقهی و حقوقی انتقال جنین». بولتن تولیدمثل و نازایی پژوهشکده بیولوژی و بیوتکنولوژی و نازایی جهاد دانشگاهی 5 (1375): 23-1.
محقق داماد، مصطفی. حقوق خانواده. تهران: انتشارات گنج دانش، 1386.
محقق داماد، مصطفی. حقوق خانواده. چاپ سوم. تهران: انتشارات گنج دانش، 1386.
مرقاتی، سیّد طه. «حقوق کودکان در اهدای گامت» در مجموعه مقالات، تهیه و گردآوری‌کننده پژوهشکده ابن‌سینا، 250-243.تهران: انتشارات سمت و پژوهشکده ابن‌سینا، 1384.
مکارم شیرازی، ناصر. احکام پزشکی. گردآوری ابوالقاسم عیان‌نژاد.چاپ اول. قم: انتشارات مدرسه امام علی ابن ابی‌طالب، 1382.
مهرپور، حسین. «نگرشی به وضعیت حقوقی و شرعی باروری مصنوعی». مجله تحقیقات حقوقی دانشکده حقوق دانشگاه شهید بهشتی 19 (1376): 137-1.
موسوی خمینی، سیّد روح‫الله. توضیح المسائل. چاپ نهم. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد، 1369.
ناصری‌مقدم، حسین. «واکاوی احکام فقهی نسب در کودک متولد از رحم جانشین» در مجموعه مقالات رحم جایگزین، تهیه و گردآوری‌کننده پژوهشکده ابن‌سینا، 114-98.تهران: انتشارات سمت و پژوهشکده ابن سینا، 1386.
وطنی، امیر. «بررسی فقهی اضطرار و ضرورت». مجله مقالات و بررسیها 71 (1381): 46-26.
ب) منابع عربی
ابن‌منظور، جمال‫الدین محمد. لسان‌العرب. بیروت: دارالفکر، 1990.
زحیلی، وهب. نظریه الضروره الشرعیه. دمشق: انتشارات دارالفکر، بی‌تا.
سیستانی، محمدرضا. وسائل االانجاب الصناعیه. بیروت: دارالمورخ العربی، 1425.
مکارم شیرازی، ناصر. القواعد الفقهیه. قم: انتشارات مدرسه امام علی ابن ابی‌طالب، 1416.
مومن قمی، محمد. کلمی فی التلقیح (کلمات سدیده فی مسائل جدیده). چاپ اول. قم: انتشارات مؤسسه نشر اسلامی، 1382.
نجفی، شیخ محمدحسن. جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام. چاپ دوم. تهران: انتشارات کتابفروشی اسلامیه، بی‫تا.
ج) منابع خارجی
Akuz, A, S. Boyaci. “Tasiyi Annelika Ve Getirdigi Hukuki Sorunlar.” Womb Surrogate, International and Comparative Law 46 (2014): 111-127.
Bartholet, Elizabeth. “Beyond Biology: The Politics of Adoption a Reproduction.” Duke Journal of Gender Law a Policy 2(5) (1995): 238-259.
Dey, Ian. “Adapting Adoption: a Case of Closet Politics?.” International Journal of Law, Policy and the Family 19(3) (2005): 139-156.
Ishaque, Shabnam. “Islamic Principles on Adoption: Examining the Impact of Illegitimacy and Inheritance Related Concerns in Context of a Child Rights to an Identity.” International Journal of Law, Policy and the Family 22(3) (23 Sep. 2008): 110-1129.
Matevosyan, Lucy. “Islamic Principles to Adoption: In Readaption of Peggy v, State.” Journal of Juvenile Law 24 (2003-2004): 52-65.
Sipka, Sukran. “Tasiyi Annelika Ve Getirdigi Hukuki Sorunlar, Cevrimici, Womb Surrogate.” International Journal of Law 29 (2011): 1-21.