شرایط تحقق و استناد به قاعده اعتبار امر مختوم کیفری

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دانشگاه تهران، ایران.

2 دانشجوی دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران .

چکیده

قانون آیین دادرسی کیفری مصوب (1392) همانند مقرره پیشین خود، بدون ذکری از شرایط تحقق قاعده اعتبار امر مختوم، این قاعده را در ردیف یکی از جهات موقوفی تعقیب موردشناسایی قرار داده است. وجود این خلأ قانونی و در کنار آن ایستایی و جمود رویه قضایی علاوه‌بر دامن زدن به تشتت آراء، موضوع را همچنان در ابهام باقی گذارده است. از یک سو شفافیت نسبی مقررات قانون آیین دادرسی مدنی دراین‌زمینه و در نقطة مقابل سکوت قانونگذار کیفری و در کنار این دو، نظریه امکان تمسّک به مقررات آیین دادرسی مدنی در فرض سکوت موازین دادرسی کیفری، نظریه وحدت و یگانگی شرایط تحقق قاعده اعتبار امر مختوم در امور مدنی و کیفری را قوت بخشیده است. این پژوهش با تکیه بر یک تحلیل علمی دقیق و ازطریق به‌کارگیری روش توصیفی ـ تحلیلی به نتایج ذیل دست یافته است: 1- تحلیل اعتبار امر مختوم کیفری برمبنای بنیان‌ها و تحلیل‌های مدنی، از حیث روش‌شناختی مبتنی‌بر یک اشتباه فاحش است و منتهی به دستیابی به نتایج غیرواقعی و غیرعلمی می‌گردد؛ 2- مناسب‌ترین روش در تحلیل اعتبار امر مختوم کیفری، ارزیابی شرایط سه‌گانه وحدت اصحاب دعوی، وحدت موضوع و وحدت سبب با لحاظ وجوه تمایز قلمرو کیفری در مقایسه با حوزه‌های مدنی است. امری که منجر به برداشتی غیر از استنباط رایج خواهد گردید.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Conditions of Realization and Invoke to the Rule of Authority of Criminal Res Judicata

نویسندگان [English]

  • Parviz Naseri 1
  • Mehran Masti 2
1 Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law and Political Science, University of Tehran, Tehran, Iran.
2 Ph.D. Student of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, University of Tarbiat Modares, Tehran, Iran.
چکیده [English]

The Code of Criminal Procedure approved (2013), like its previous regulation, without mentioning the conditions of realization of the rule of authority of criminal res judicata, has identified this rule in the row of one of the nolle prosequi. The existence of this legal vacuum, along with the stagnation and solidity of judicial procedure of the courts, has left this issue in ambiguity, in addition to diversity of opinions. On the other hand, the relative transparency of the provisions of the Civil Procedure Law in this regard, and in contrast to the silence of the criminal law legislator, and, along with these two, the theory of the possibility to resort the rules of civil procedure in the silent provision of criminal procedure, the theory of unity has strengthened the conditions of realization of rule of authority of criminal res judicata. This research, based on an accurate scientific analysis and through the use of descriptive-analytical method, has achieved the following results: 1- The analysis of authority of criminal res judicata based on foundations and civil analysis is methodologically based on a tremendous mistake and leads to unrealistic and non-scientific results; 2- The most appropriate method for analyzing the authority of criminal res judicata is to assess the triple conditions of the unity of the claimants, the unity of subject and the unity of cause with regard to the distinction aspects of criminal domain compared to civil fields, the issue that leads to a conception other than the inference.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Criminal Domain
  • Res Judicata
  • Re-Pursuit
  • Unity of Cause
  • Unity of Subject

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
امیدی، جلیل. «دادرسی کیفری و حقوق بشر». مجله مجلس و پژوهش 38 (1382): 146-113.
توجهی، عبدالعلی، مهدی قربانی قلجلو. «ممنوعیت محاکمه و مجازات مجدد در حقوق کیفری ایران و تعارض‌های آن با اسناد بین‌المللی». مجله حقوقی بین‌المللی 45 (1390): 174-139.
حبیبی، محمداسحاق. «اعتبار امر قضاوت‌شده». نشریه معرفت 93 (1384): 68-58.
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. ویرایش بیست و هشتم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1394.
خدابخشی، عبدالله. «نگرشی تازه به اعتبار امر مختوم در حقوق کیفری». فصلنامه حقوق 3 (1387): 164-139.
خزانی، منوچهر. «اعتبار امر مختوم در دعوای کیفری». مجله تحقیقات حقوقی 11 و 12 (1371): 108-81.
خزانی، منوچهر. فرایند کیفری. ویرایش اول. تهران: کتابخانه گنج دانش، 1377.
رحمدل، منصور. «اعتبار امر مختوم». دوفصلنامه رویه قضایی (حقوق کیفری) 1 (1395): 15-9.
ساسانیان، امیر. «قاعده اعتبار امر مختوم کیفری و شرایط استناد آن در حقوق ایران و فرانسه». دوفصلنامه راه وکالت 3 (1389): 65-43.
شمس، عبدالله. آیین دادرسی مدنی دوره پیشرفته. ویرایش بیست و یکم. تهران: انتشارات دراک، 1388.
صابر، محمود، حسین ناظریان. «مهلت معقول در دیوان کیفری بین‌المللی و آرای دادگاه اروپایی حقوق بشر». مجله پژوهش‌های حقوق تطبیقی 4 (1393): 72-47.
کاتوزیان، ناصر. اعتبار امر قضاوت‌شده. ویرایش چهارم. تهران: کانون وکلای دادگستری مرکز، ۱۳۷۳.
کاتوزیان، ناصر. اعتبار قضیه محکوم‌بها در امور مدنی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1344.
کاتوزیان، ناصر. قواعد عمومی قراردادها. ویرایش دوم، 1376.
کاتوزیان، ناصر. «ویژگی‌های اعتبار امر قضاوت‌شده در امور کیفری نقدی بر قرار دادیار». فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی 1 (1387): 284-271.
محسنی، حسن. «عدالت آیینی: پژوهشی پیرامون نظریه‌های دادرسی عادلانه مدنی». فصلنامه حقوق، مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران 1 (1387): 320-285.
محسنی، سعید. «اعتبار امر قضاوت‌شده و مبانی آن». مجله حقوقی دادگستری 31 (1379): 208-177.
میرمحمد صادقی، حسین. «اعتبار امر مختومه در اساسنامه دادگاه کیفری بین‌المللی». مجله تحقیقات حقوقی 38 (1382): 94-83.
ب) منابع عربی
علامه حلی. شرایع‌الاسلام شرح السید عبدالزهرا الحسینی. ویرایش اول. نجف اشرف: دارالزهرا، 1409 ه.ق.
لنکرانی، محمدفاضل. تفصیل‌الشریعه فی شرح تحریرالوسیله (القضا و الشهادات). قم: مرکز ائمه اطهار، 1420 ق.
ج) منابع خارجی
Bouzat, Pinatel. Traite de Droit Penal et de Crininologie. Tome I. Paris: Librairie Dalloz, 1970.
Dalloz, Zeedition. Repertoire de Driot Penale et de Procedure Penal. Tome I. Paris: Chose. Jugee, 2000.