توسعه کتابخانه‏ های دیجیتال و فرجام حقوق مالکیت ادبی و هنری از منظر حقوق تطبیقی و بین‌الملل

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد حقوق بشر

2 کارشناس ارشد علوم کتابداری و اطلاع‌رسانی

چکیده

توسعه فناوری اطلاعات ابعاد حقوقی جدیدی در مورد حفاظت از مالکیت ادبی و هنری در محیط مجازی مطرح کرده است که یکی از مهم‌ترین آنها امکان نقض حقوق مؤلفان از طریق تکثیر نامحدود آثار ادبی و هنری در نسخه‌های متعدد و با کیفیت برای میلیون‌ها کاربر است. با گسترش فناوری، کتابخانه‌های دیجیتال نیز توسعه یافته‌اند و مسائل حقوقی جدیدی در زمینه حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری آثار پدیدآورندگان را به دنبال داشته اند که از نظر فنی در دو بُعد «مجموعه‌سازی دیجیتال»، و «ارائه خدمات و تعیین سطوح دسترسی» قابل بررسی است. مجموعه‌سازی دیجیتال معمولاً از دو طریق انجام می‌شود: یک روش، دیجیتالی کردن آثار چاپی و مکتوبات از طریق اسکن و یا سایر روش‌های فنی است و در روش دیگر، منابع از ابتدا به صورت الکترونیک انتخاب، گردآوری و خریداری می‌شوند. در خصوص «ارائه خدمات و تعیین سطوح دسترسی» خدمات کتابخانه‌های دیجیتال مشابه کتابخانه‌های چاپی است با این تفاوت که در کتابخانه‌های دیجیتال مفاهیم کاغذی و محدودیت‌های دسترسی از بین رفته است و منابع دیجیتالی قابل انعطاف‌اند، راحت تکثیر می‌شوند و از راه دور همزمان برای افراد متعددی قابل دسترسی هستند. در این تحقیق با تشریح زمینه‌های فنی در توسعه کتابخانه‌های دیجیتال، مسائل و چالش‌های حقوقی مالکیت ادبی و هنری که کتابخانه‌ها با آن روبه‌رو می‌شوند مطرح شده است و در نتیجه راهکارهایی که قانونگذاران در نظام‌های حقوقی کشورهای ایالات متحده، فرانسه، انگلستان و ایران برای رفع موانع در توسعه این کتابخانه ها اتخاذ کرده‌اند، بررسی شده است. نتایج نشان می‌دهد دیجیتالی کردن کتابخانه‌ها نوع جدیدی از حقوق مالکیت ادبی و هنری به وجود نمی‌آورد بلکه قواعد جاری حقوق مالکیت فکری با یک مسأله جدید روبه‌رو شده‌اند که با تطبیق قواعد و استثناآت حقوق مالکیت فکری محیط واقعی با محیط دیجیتال می‌توان به این مسأله پاسخ داد. به علاوه اینکه تفاوت، در ماهیت قواعد نیست بلکه شیوه اجرا و نظارت حقوق مالکیت فکری در این دو محیط فرق می‌کند.

کلیدواژه‌ها

عنوان مقاله [English]

Developing Digital Libraries and the Fate of Copyright from the perspective of Comparative and International Law

نویسندگان [English]

  • Mohammad Javad Shoja 1
  • Elham Sadate Alvankar 2
1
2
چکیده [English]

Developing information technology has opened new legal aspects in protecting intellectual property rights in cyber space among which is infringement of copyright law by making unlimited number of copies of Literary and Artistic Works, available for thousands of users. Digital library as result of developed information technology, come up with copyright law in two parts: "digital acquisition" and "giving services and providing access" to digital content for library users. Digital acquisition is usually done in two ways: one is digitalization of printed materials by scan or other technical ways and the other is that sources are originally selected, gathered and bought in digital format. About "giving access and services" digital libraries are similar to traditional libraries. The only different is that limitations of papers and accessibility are eliminated and digital sources are more flexible, easily copied and accessible for several users at the same time. Explaining technical context of developing digital libraries, in this research issues and challenges that copyright law brings to the libraries are illustrated and finally the resolutions that legislators of USA, France, United Kingdome and Iran have for obstacles in developing digital libraries are investigated. Consequences show that digitalization of libraries doesn’t open new pages of copyright law but the current law faces new issues in copyright. These issues can be resolved by adding digital concepts to statutory law. In fact there is no difference between the nature of law in digital and real environment but the supervision and performance of rules should be changed.

کلیدواژه‌ها [English]

  • library
  • digital library
  • intellectual property rights
  • copyright

مراجع

ارجمند، تاج‌الملوک. «سیری در قوانین حق مولف، استفاده منصفانه و دسترس‌پذیری از آغاز و تأثیر آن در استفاده از منابع الکترونیکی.» فصلنامه کتاب 13، ش 4 (1381).
انصاری، باقر. «آزادی اطلاعات و مالکیت‌های فکری: تعارض یا همزیستی؟.» مجموعه مقالات همایش مالکیت ادبی- هنری و حقوق مرتبط، تهران: 1389.
انصاری، باقر. سازوکارهای حقوقی حمایت از تولید علم، تهران: انتشارات سمت، 1387.
ایمانی، عباس. «استثنای مهم حق مؤلف: «استفاده منصفانه» از اثر دیگری.» مجله پژوهش‌های حقوقی 3 (1382).
زرکلام، ستار. حقوق مالکیت ادبی و هنری. تهران: انتشارات سمت، 1386.
سیامک، مرضیه. «مدیریت حقوق دیجیتال: فرصت‌ها و چالش‌ها»، فصلنامه کتاب 77 (1388).
سیکر، جان. یادگیری الکترونیکی و کتابخانه دیجیتالی. ترجمه اکبر مجیدی. تهران: نشر کتابدار، 1390.
صادقی، محسن. «نقدی بر قانون تجارت الکترونیکی ایران از منظر حمایت از حقوق مالکیت ادبی و هنری در محیط دیجیتال.» مجموعه مقالات همایش مالکیت ادبی- هنری و حقوق مرتبط. تهران، 1389.
میرحسینی، سید حسن. مقدمه‌ای بر حقوق مالکیت معنوی. چ 2. تهران: نشر میزان، 1385.
نبوی، فاطمه. کتابخانه دیجیتالی: مبانی نظری، محتوا، ساختار، سازماندهی، استانداردها و هزینه‌ها. مشهد: سازمان کتابخانه‌ها موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی، 1384.
نورمن، سندی. «حق مؤلف و استفاده منصفانه در عصر اطلاعات الکترونیکی.» ترجمه علیرضا بهمن‌آبادی. فصلنامه کتاب 4-3 (1377).
 “Berne Convention for the Protection of Literary and Artistic Works”, Paris Act of July 24, 1971, as amended on September 28, 1979.
 “Legal Deposit Libraries Act 2003”, Available: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2003/28/contents. [26 July. 2012]
“Legal Deposit Libraries Act 2003”, Available: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/2003/28/contents. [30 July. 2012]
 “The Copyright, Designs and Patent Act of 1988”, Available: http://www.legislation.gov.uk/ukpga/1988/48/contents. [26 July.2012]
 “The Intellectual Property Code (1992), last amendment 2010”, Available: http://www.wipo.int/wipolex/en/details.jsp?id=5563. [26 July.2012]
Anne Lepage, “Overview of Exceptions and limitations to copyright in the digital environment”, e-Copyright Bulletin, UNESCO, January-March 2003.
Claude Colombet, “Major Principles of Copyright and Neighbouring Rights in the World: A Comparative Law Approach”, UNESCO, 1987, p. 50; Cited from: Anne Lepage, Op. cit.
Cleveland, Gary (1998). Digital libraries: Defenitions, issues and challenges. Ifla
Digital copyright:law and practice/ Simon Stokes.- 2nd ed.- Oxford ; Portland, Or.: Hart Pub., 2005.
Digital Libraries Federation, "A Working Definition of Digital Library [1998]", Available: http://old.diglib.org/about/dldefinition.htm. [26 July. 2012]
J.H. Merryman and A. Elsen, “Law, Ethics and the Visual Arts”, 3rd edition, Kluwer Law International, 1998.
Library Copyright Alliance (LCA), whose members include the American Library Association.
National Science Foundation, "Digital Libraries Initiative-Phase 2", Available: http://www.dli2.nsf.gov/under.html. [26 July.2012]
The IFLA Position on Copyright in the Digital Environment, Approved by the IFLA Executive Board, August 2000, Last update: 12 July 2012, available on http://www.ifla.org/en/publications/the-ifla-position-on-copyright-in-the-digital-environment
WIPO, “WIPO Intellectual Property Handbook”, p. 41; http://wipo.int/copyright/en/general/about_copyright.html [27July.2012] 
پژوهشهای حقوقی
دوره 12، شماره 23
فروردین 1392
صفحه 184-214

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار