تأثیر نظام حقوق مالکیت فکری بر آلودگی کلان‌شهرها

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استادیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران و پژوهشگر گروه مطالعات و پژوهشهای حقوق اقتصادی و بازرگانی مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی

2 دانشجوی کارشناسی ارشد رشته حقوق مالکیت فکری دانشگاه تهران

چکیده

صنعتی شدن جوامع بشری در کنار مزایای فراوان خود، چالشها و معضلات بسیاری را به همراه داشته که آلودگی کلان‌شهرها نمونه بارز آن است. برای تقلیل این مشکل، سیاست‌گذاران کشورهای مختلف در سطح داخلی و بین‌المللی، مدتهاست به شناسایی عوامل مرتبط با این بحث و اتخاذ سیاستها و تصمیمات متعدد مبادرت ورزیده‌اند. در میان این عوامل، حقوق مالکیت فکری با توجه به نظام و آثار خاص خود، دارای اثری دوسویه بر آلودگی کلان‌شهرهاست یعنی از یکسو می‌تواند باعث کاهش و از سوی دیگر موجب افزایش آلودگی گردد. از این‌روست که دبیرکل جدید وایپو در سال 2009، پرداختن به این موضوع را مورد تأکید قرار داده است. به رغم این اهمیت، تاکنون در ادبیات حقوقی ما به این بحث پرداخته نشده است، لذا این مقاله برای رفع نسبی این خلأ تحقیقاتی و پاسخ به این پرسش که حقوق مالکیت فکری چگونه می‌تواند باعث کاهش یا افزایش آلودگی کلان‌شهرها شود، در دو بخش اصلی تقسیم ارائه می‌شود: در بخش نخست، دلایل پیوند مقوله مالکیت فکری با آلودگی کلان‌شهرها و در بخش دوم، مصادیق تأثیر مالکیت فکری بر آلودگی مزبور، مورد بررسی تحلیلی و تطبیقی قرار می‌گیرد. در پایان مقاله نیز توصیه‌های سیاستی کاربردی به قانونگذار، سیاست‌گذاران و دستگاهای اجرایی کشور در زمینه مالکیت فکری پیشنهاد می‌گردد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Effect of Intellectual Property Rights System on Metropolis Pollution

نویسندگان [English]

  • Mohsen Sadeghi 1
  • Sadegh Shamshiri 2
1
2
چکیده [English]

Although industrialization of societies has have advantages, it has have many challenges such as pollution of metropolis. Policy-makers of different countries have been identifying the factors causing pollution in order to decrease it at national and international levels. Intellectual property rights (IPRs) have positive and negative effects on metropolis pollution because they cause reduction or aggregative of pollution; thus in 2009, WIPO new Secretary-General emphasized on challenges between IPRs and pollution. In spite of this importance, Iranian legal literature has not paid attention to this issue; therefore, this article tries to consider the mentioned challenge. It constitutes two main sections: the first section surveys connection between IPRs and metropolis pollution; and second section considers instances of effects of IPRs on pollution by analytical and comparative approach. Finally, it suggests practical remarks to Iranian legislator, policy-makers and executives in the field of IPRs.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Pollution of Metropolis
  • intellectual property rights
  • Patent
  • Reductive Effect
  • Aggregative Effect
  • Policy-making
اسناد حقوقی سازمان جهانی تجارت، ترجمه گروه مترجمان، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، چاپ دوم، 1385.
امیدبخش، اسفندیار، «از موافقتنامه عمومی تعرفه و تجارت تا سازمان جهانی تجارت»، مندرج در مجموعه: سازمان جهانی تجارت؛ ساختار، قواعد و موافقتنامه‌ها، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 1385.
باقری، محمود و مریم گودرزی، «مقایسه نظام حمایتی اسرار تجاری و نظام حق اختراع»، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 39، ش 1، بهار 1388.
بهکیش، محمدمهدی،اقتصاد ایران در بستر جهانی شدن،تهران: نشر نی، چاپ دوم، 1381.
خور، مارتین، جهانی شدن و جنوب، برخی مباحث انتقادی،ترجمه احمد ساعی، تهران: نشر قومس، 1383.
زمانی، سیدقاسم، «اجلاس کپنهاگ (2009) و ضرورت مقابله با تغییرات آب و هوایی»، مجله پژوهشهای حقوقی، ش 16، پاییز و زمستان 1388.
صادقی یارندی، سیف‌الله و مسعود طارم‌سری، فرهنگ توصیفی اصطلاحات تجارت بین‌الملل و سازمان جهانی تجارت، تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای بازرگانی، 1385.
صادقی، محسن، «سیاست‌گذاری حقوق مالکیت فکری در هند: با رویکرد تأمین نیازهای توسعه‌ای»، مندرج در: مجموعه مقالات راجع به ابعاد حقوقی، سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور هند با رویکرد توسعه، تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1389.
صادقی، محسن، «مطالعه تطبیقی تعیین مرجع صالح رسیدگی به دعاوی حقوقی نقض اسرار تجاری در فضای دیجیتالی»، مجله حقوق تطبیقی مؤسسه حقوق تطبیقی دانشگاه تهران، ش 3، (دوره جدید)، بهار و تابستان 1386.
عبدالهی، محسن، «تغییرات آب و هوایی: تأملی بر راهبردها و تدابیر حقوقی سازمان ملل متحد»، فصلنامه حقوق مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی، دوره 40، ش 1، بهار 1389.
Acocella, Nicola, Economic Policy in the Age Globalization, Cambridge: Cambridge University Press, 2005.
Correa, Carlos M. and Abdulgawi A. Yusuf, Intellectual Property and International Trade- the TRIPs Agreement, Kluwer Law International, 1998.
Derclaye, Estelle, “Intellectual Property Law and Global Warming”, Marquette Intellectual Property Law Review, Vol. 12, 2006.
Dernbach, John C. and Seema M. Kakade, “Climate Change Law: An Introduction”, Energy Law Journal, No. 1, 2008.
Gervais, Daniel, The TRIPS Agreement, London: Sweet & Maxwell, 1998.
Hutchison, Cameron, “Does TRIPS Facilitate or Impede Climate Change Technology Transfer into Developing Countries?”, University of Ottawa Law & Technology Journal, Vol. 3, 2006.
International Centre for Trade and Sustainable Development (ICTSD), Climate Change, Technology Transfer and Intellectual Property Rights, Canada, International Institute for Sustainable Development, 2008.
Khor, Martin, The WTO’s Doha Negotiation and Impasse: A Development Perspective, Paper Presented in Iran, Tehran, Institute for Studies and Trade, November 2006.
Kyoto Protocol, available at: http://unfccc.int/resource/docs/convkp/kpeng.html; last visited: 13/10/2010.
Mandel, J., “A Promoting Environmental Innovation with Intellectual Property”, Journal of Science Technology and Environmental Law, No. 24, Vol. 25, 2005.
Maniere, Yann, Invention and Transfer Climate Change Mitigation Technology; A Study Drawing on Patent, Available at: www.cerna.ensamp/mdex.option. Last visited: 07/10/2010.
Maskus, Keith E., “The Role of Intellectual Property Rights in Encouraging Foreign Direct Investment and Technology Transfer”, in: Intellectual Property and Development, Edited by: Castren Fink and Keith E. Maskus, Washington: World Bank, 2005.
Nanda, Nitya, “Diffusion of Climate Friendly Technology; Can Compulsory Licensing Help?”, Journal of Intellectual Property Rights, Vol. 14, May 2009.
Protection of Secrets of Trade, 2005, available at: http://www.wipo.int/wipolex/en/text. jsp?fileid=129464; last visited: 13/10/2010.
Scotchmer, Suzanne, Innovation and Incentives, England: The MIT Press, 2004.
United Nations Framework Convention on Climate Change, available at: http://unfccc.int/ resource/docs/ convkp/conveng.pdf; last visited: 13/10/2010.
WIPO, Climate Change and Intellectual Property System: What Challenges, What options, What Solutions an Outline of the Issues, available at: http://www.wipo.int/export/ sites/www/patentscope/en/lifesciences/pdf/ip_ climate.pdf; last visited 13/10/2010
WIPO, WIPO Intellectual Property Handbook: Policy, Law and Use, 2nd ed, Geneva: WIPO Publication, 2004.