بررسی مبانی فقهی و حقوقی مادة 852 قانون مدنی

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 دانشجوی دکترای حقوق خصوصی دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

قانون مدنی در مواد 850 و 851 شروط لازم برای موصی‌له را موجود بودن و زنده متولد شدن می‌داند و ماده 957 قانون مدنی، شرط تمتع حمل از حقوق مدنی را زنده متولد شدن وی دانسته است. در عین حال، ماده 852 مقرر می‌دارد: «اگر حمل در نتیجه جرمی سقط شود موصی‌به، به ورثة او می‌رسد مگر اینکه جرم مانع ارث باشد». ظاهراً حکم این ماده با اطلاق موادی که در ابتدا ذکر گردید مخالف است. این ماده جنین را در صورتی که در اثر جرم سقط شود و مرده به دنیا آید مالک موصی‌به می‌شناسد که بعد از فوت به وراث حمل می‌رسد مگر اینکه آنها خود مرتکب سقط جنین و مرگ حمل شده باشند. با وجود استثنایی بودن این حکم و اختلافی که ظاهراً بین ماده 852 و مواد ذکرشده وجود دارد، عده‌ای از حقوقدانان حکم آن را به ارث هم تسری می‌دهند و معتقدند در صورتی که جنین در اثر جرم سقط شود و مرده به دنیا آید ارث هم می‌برد. این نوشته درصدد تبیین مبانی حکم این ماده و بررسی قابلیت تسرّی آن به ارث است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Investigation of Juridical Principles of Article 852 of Civil Code

نویسندگان [English]

  • Sayyed Mohammad Sadegh Tabatabaei 1
  • Fatemeh Karimi 2
1 Associate Professor of Law Department of Esfahan University, Esfahan, Iran
2 Ph.D. Student in Private Law of Esfahan University, Esfahan , Iran
چکیده [English]

According to the civil code, Art 850 & 851, the devisee must be existed and born alive, and according to the Art 957 of civil code, an unborn child can enjoy the privilege of civil rights only in the case of being born alive. However, in art 852, it is stated, “If the unborn child become aborted in resulted of a crime, his/her inheritors will receive the testamentary unless the crime prohibits the heir”. It seems this article contradicts the before-mentioned articles. According to this article, the unborn child is identified as a devisee in a case he/she was aborted in a result of a crime and consequently was born dead. And so his/her inheritors will receive the testamentary. Despite of exceptional nature of this rule, and the existence of seemingly contradiction between Art 852 and the stated Art, some lawyers generalize the rule of this article to the heir and believe that if the unborn child was aborted in a result of crime and was born dead, he/she will heir as well. This article is going to specify the elements of this rule and investigate its capability to be generalizing to the heir rule.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Article 852 of Civil Code
  • will
  • Unborn Child
  • Abortion and Inheritance
الف) منابع فارسی
امامی، سید حسن. حقوق مدنی. چاپ سیزدهم. تهران: کتابفروشی اسلامیه، 1376. 
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. حقوق مدنی ـ ارث. چاپ چهارم. تهران: کتابخانه گنج دانش، 1375.
شهیدی، مهدی. ارث. ویرایش سوم. تهران: انتشارات مجد، 1385.
شیخ‌الاسلام کردستان، سید محمد. راهنمای مذهب شافعی. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1337.
شیخ‌الاسلامی، اسعد. احوال شخصیه در مذاهب چهارگانه اهل سنت (ارث، وصیت، وصایت). چاپ اول. تهران: سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها، 1374.
صفایی، سید حسین، سید مرتضی قاسم‌زاده. حقوق مدنی ـ اشخاص و محجورین. ویرایش سوم. تهران: انتشارات سمت، 1384.
عمید، موسی. هبه و وصیت در حقوق مدنی ایران. تهران: چاپخانة علمی، 1342.
قبله‌ای، خلیل. «بررسی احکام فقهی و حقوقی حمل و جنین قسمت دوم». دیدگاه‌های حقوقی 3 (بی‌تا): 63-37.
کاتوزیان، ناصر. دورة مقدماتی حقوق مدنی ـ شفعه، وصیت، ارث. چاپ هشتم. تهران: نشر میزان، 1386.
کاتوزیان، ناصر. وصیت در حقوق مدنی ایران. ویرایش دوم. تهران: کانون وکلای دادگستری مرکز با همکاری نشر یلدا، 1369.
گلدوزیان، ایرج. حقوق جزای اختصاصی. چاپ دوازدهم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
محقق داماد، سید مصطفی. بررسی فقهی و حقوقی وصیت. چاپ سوم. تهران: مرکز نشر علوم اسلامی، 1378.
مغنیه، محمدجواد. فقه تطبیقی مذاهب پنج‌گانه. چاپ چهارم. ترجمة کاظم پورجوادی. تهران: مؤسسة انتشارات جهاد دانشگاهی (مآجد)، 1372.
نائینی، محمدرضا. «بحثی پیرامون لایحة مربوط به قانون مدنی». پیام بهارستان 1 و 2 (1387): 570-561.
ب) منابع عربی
اراکی، محمدعلی. رساله فی‌الارث. چاپ اول. قم: مؤسسة در راه حق، 1412ق.
انصاری، مرتضی. رساله فی‌الوصایا. چاپ اول. قم: کنگره جهانی بزرگداشت شیخ اعظم انصاری، 1415ق.
حلبی، حمزه ‌بن ‌علی. غنیه النزوع إلی علمی الأصول و الفروع. چاپ اول. قم: مؤسسه امام صادق علیه‌السلام، 1417ق.
حلی، جعفر بن ‌حسن. المختصر النافع فی فقه الامامیه. چاپ ششم. قم: مؤسسه المطبوعات الدینیه، 1418ق.
حلی، جعفر بن ‌حسن. شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام. چاپ دوم. قم: مؤسسة اسماعیلیان، 1408ق.
حلی، حسن بن یوسف. تذکره الفقها. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1388ق.
حلی، حسن بن یوسف. مختلف الشیعه فی أحکام الشریعه. چاپ دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعة مدرسین حوزة علمیة قم، 1413ق.
شریف کاشانی، حبیب‌الله. تسهیل المسالک الی المدارک. چاپ اول. قم: المطبعه العلمیه، 1404ق.
شمس‌الدین، محمدجعفر. الوصیه و احکامها فی الفقه الاسلامی. بیروت: دارالتراث الاسلامی، 1394ق.
طباطبایی، سید علی. ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلایل. چاپ اول. قم: مؤسسة آل‌بیت علیهم‌السلام، 1418ق.
طوسی، محمدبن حسن. المبسوط فی فقه الامامیه. چاپ سوم. تهران: المکتبه المرتضویه لاحیاء الآثار الجعفریه، 1387ق.
طوسی، محمدبن حسن. النهایه فی مجرد الفقه و الفتاوی. چاپ دوم. بیروت: دارالکتب العربی، 1400ق.
طوسی، محمدبن حسن. تهذیب‌الاحکام. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
عاملی، محمدبن حسن. تفصیل وسائل الشیعه إلی تحصیل مسائل الشریعه. چاپ اول. قم: مؤسسه آل‌البیت علیهم‌السلام، 1409ق.
عاملی، محمدبن مکی. اللمعه الدمشقیه فی فقه الامامیه. چاپ اول. بیروت: دارالتراث ـ الدار‌الاسلامیه، 1410ق.
کاشف الغطاء، محمدحسین. تحریر المجله. چاپ اول. نجف: المکتبه المرتضویه، 1359ق.
کلینی، محمد بن یعقوب. الکافی. چاپ چهارم. تهران: دارالکتب الاسلامیه، 1407ق.
کمال‌الدین امام، محمد. الوصایا و الاوقاف فی الفقه الاسلامی. چاپ اول. بیروت: مؤسسه الجامعیه الدراسات و النشر و التوزیع، 1416ق.
مفید، محمدبن محمد. المقنعه. چاپ اول. قم: کنگرة جهانی هزاره شیخ مفید، 1412ق.
موسوی خمینی، سید روح‌الله. تحریرالوسیله. چاپ اول. قم: مؤسسه دارالعلم، بی‌تا.
نجفی، محمدحسن. جواهر الکلام فی شرح شرایع الاسلام. چاپ هفتم. بیروت: دار احیاء التراث العربی، بی‌تا.
ج) منابع فرانسوی
Griolet, Gaston, Charles Verge. Code Civil: Annote D, Apres La Doctrine Et La Jurisprudence. 21st Ed. Paris: Librairie Dalloz, 1921.