تحلیل مصادیق قراردادهای احتمالی در نظام حقوقی ایران

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه حقوق خصوصی و اقتصادی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

2 دانشجوی دکترای حقوق خصوصی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی

چکیده

عنوان عقد احتمالی، عقدی که مورد معامله در آن حین انعقاد قرارداد نامعلوم بوده، در قانون مدنی ایران مطرح نگردیده است. با این وجود مصادیقی از این عقد برمبنای نیاز شدید عرف معاملاتی جامعه به طور خاص در مقررات موضوعه مطرح گردیده است؛ قرارداد بیمه، قرارداد مشارکت (مزارعه، مضاربه و مساقات) و ... برخی دیگر از مصادیق تحت تأثیر انقلاب صنعتی و اقتضای عرف معاملاتی امروز بین تجار رواج یافته و به طوری در حال افزایش است که قابل احصاء نیست؛قرارداد پیش‌فروش مصنوعات، قرارداد مشارکت در احداث و ... . در مقاله حاضر مصادیق قراردادهای احتمالی مورد شناسایی و تحلیل قرار می‌گیرد. معیار تشخیص احتمالی بودن قرارداد نامعلوم بودن عوض یا عوضین از حیث میزان یا حصول هنگام انعقاد قرارداد می‌باشد. قراردادهای احتمالی در منبع غنی فقهی نیز بی‌سابقه نیست. معامله سردرختی از روی تخمین (برمبنای نامشخص بودن میزان و حصول محصول)، معامله مشک درون نافه (برمبنای نامعلوم بودن کیفیت مشک) در زمره این دسته عقود هستند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Case Studies of Probable Contracts in the Legal System of Iran

نویسندگان [English]

  • Dr. Habibollah Rahimi 1
  • Khosro MahmoudZadeh 2
1 Associate Professor of the Department of Private Law, Faculty of Law and Political Sciences, Allame Tabataba'i University
2 Ph.D. Student of Private Law, Faculty of Law and Political Science, Allameh Tabataba'i University
چکیده [English]

The title of the potential agreement, the contract negotiated during the contract is unknown, has not been raised in the Civil Code of Iran. Nevertheless, some examples of this agreement are based on the urgent need of the trading standard of the society in particular in the provisions of the subject; the contract of insurance, the partnership agreement (farmer, commandite and constables), and ... . Some examples of the impact of the industrial revolution and the necessity today trades are common among traders and are growing so that they cannot be counted; the contract for the pre-sale of artifacts, contracts for the participation in construction and ... . In this paper, examples of probable contracts are identified and analyzed. The criterion for determining the probability of a contract is the fact that the contractor is not aware of the amount or amount of the contract. Possible contracts in the rich jurisprudential source are also unprecedented. The transaction is based on the estimation (based on the uncertainty of the amount and product yield), the musk deal in the neue (based on the uncertainty of the quality of the musk) is among the contracts.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Aleatory Contracts
  • Contracts
  • Uncertainties
  • Pre-Sales Contracts
  • Partnership Contract
الف) منابع فارسی
اسلامی‌پناه، علی. «معلوم بودن مورد معامله در حقوق ایران و فقه اسلامی و بررسی تطبیقی آن در حقوق فرانسه و کامن‌لو». رساله دکترا، تهران: دانشکده حقوق دانشگاه تهران، 1380.
اعتضاد بروجردی، محمد. «در غرر و دلیل آن». مجله کانون وکلا 11 (1329): 51-48.
امامی، سید حسن. حقوق مدنی. ویرایش سوم. تهران: انتشارت اسلامیه، 1371.
ایزانلو، محسن. جزوه درسی حقوق مدنی 1 کارشناسی ارشد حقوق خصوصی. تهران: دانشکده حقوق و علوم سیاسی، 1392.
بابایی، ایرج. حقوق بیمه. ویرایش اول. تهران: انتشارات سمت، 1382.
باریکلو، علیرضا. عقود معین 2. ویرایش اول. تهران: انتشارات مجد، 1388.
پیرهادی، محمدرضا. «عقد احتمالی با تأکید بر بیع احتمالی». فصلنامه تحقیقات حقوقی آزاد 5، 6 و 7 (1388): 63-9.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. اندیشه و ارتقاء. ویرایش اول. تهران: انتشارات گنج دانش، 1387.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. فلسفه اعلی در علم حقوق. ویرایش اول. تهران: انتشارات گنج دانش، 1382.
خامنه‌ای، محمد. بیمه در حقوق اسلام. ویرایش اول. قم: دفتر نشر فرهنگ اسلامی، 1359.
داراب‌پور، مهراب. «ثمن شناور، تهران». مجله تحقیقات حقوقی 21 و 22 (1377 و 1387):283-221.
ذاکری‌نیا، حانیه. قراردادهای مشارکت در ساخت و ساز. ویرایش دوم. تهران: نشر دادگستر، 1391.
رحیمی، حبیب‌الله و خسرو محمودزاده. «مبانی نظریه اعتبار عقد احتمالی (مطالعه تطبیقی در حقوق ایران و مصر)». پژوهش‌های حقوق تطبیقی 18 (1393): 126-103.
رحیمی، حبیب‌الله و خسرو محمودزاده. «مطالعه تطبیقی تحلیل ماهیت عقد احتمالی در حقوق ایران و مصر». مطالعات حقوق تطبیقی 5 (1393): 429-401.
رفیعی، محمدتقی. مطالعه تطبیقی غرر در معامله. ویرایش اول، قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، 1378.
شهیدی، مهدی. مجموعه مقالات حقوقی. ویرایش اول. تهران: انتشارت مجد، 1385.
طاهرخانی، حسین. «قرارداد با عوض شناور از دیدگاه اصول فقه». نشریه حقوقی دادگستری 43 (1382): 146-121.
طاهرخانی، حسین. قرارداد با عوض شناور. ویرایش اول. تهران: انتشارات دادگستر، 1391.
عرفانی، توفیق. قرارداد بیمه در حقوق اسلام و ایران. ویرایش دوم. تهران: انتشارات کیهان، 1381.
کاتوزیان، ناصر. دوره عقود معین. جلد اول. ویرایش نهم. تهران: شرکت سهامی انتشار، 1384.
کاتوزیان، ناصر. عقود معین (مشارکت‌ها ـ صلح). جلد دوم. ویرایش سوم. تهران: انتشارات گنج دانش، 1376.
کاتوزیان، ناصر. قانون مدنی در نظم حقوقی کنونی. ویرایش سیزدهم. تهران: میزان، 1385.
کاتوزیان، ناصر. قواعد عمومی قراردادها. جلد اول. ویرایش هشتم. تهران: شرکت سهامی انتشار، 1381.
محقق داماد، سید مصطفی. نظریه عمومی شروط و التزامات در حقوق اسلامی. ویرایش اول. قم: مرکز نشر علوم اسلامی، 1388.
معاونت آموزش قوه قضائیه. رویه قضایی ایران در ارتباط با دادگاه‌های عمومی حقوقی. جلد 23. ویرایش دوم. تهران: انتشارات جنگل، 1388.
وحدتی شبیری، سید حسن. مجهول بودن مورد معامله. ویرایش اول. قم: مرکز مطالعات و تحقیقات اسلامی، 1379.
ب) منابع عربی
ابن حمزه، ابن براج و ابن ادریس به نقل از: حلی، جعفر بن حسن. مختلف الشیعه فی الاحکام شریعة. جلد پنجم. ویرایش دوم. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1483.
انصاری، شیخ مرتضی. مکاسب. جلد دوم. ویرایش اول. قم: منشورات دارالذخائر، 1411 ه.ق.
حلی، جعفر بن حسن. المختصر النافع فی فقه الامامیه. جلد اول. ویرایش ششم. قم: نشر مؤسسه المطبوعات الدینیه، 1418.
حلی، جعفر بن حسن، شرایع الاسلام فی الحلال و الحرام. جلد دوم. ویرایش دوم. قم: نشر مؤسسه اسماعیلیان، 1408.
خراسانی، آخوند محمدکاظم. حاشیه بر مکاسب. جلد اول. ویرایش اول. قم: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1406.
السنهوری، عبدالرزاق احمد. الوسیط فی شرح القانون المدنی الجدید. المجلد السابع. الطبعة الثالثة. بیروت: منشورات الحلبی الحقوقیه، 2000 م.
السنهوری، عبدالرزاق احمد. مصادر الحق فی فقه الاسلامی. جلد سوم. ویرایش اول. تهران: انتشارات خرسندی، 1391.
الضریر، الصدیق محمد الأمین. الغرر فی العقود و آثاره فی تطبیقات المعاصرة. الطبعة الاولی. جده: المعهد الاسلامی للبحوث و التدریب، 1993 م.
طوسی، محمد بن حسن. الخلاف. ویرایش اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1347.
عاملی (شهید ثانی)، زین‌الدین بن علی. الروضة البهیة فی شرح المعة الدمشقیة. ویرایش اول. قم: نشر کتابفروش داوری، 1410.
گیلانی (میرزای قمی). جامع الشتات. ویرایش اول. تهران: مؤسسه کیهان، 1417.
مراغه‌ای، سید میر عبدالفتاح. عناوین الفقهیة. جلد دوم. ویرایش اول. قم: دفتر انتشارات اسلامی وابسته به جامعه مدرسین حوزه علمیه قم، 1417.
نجفی، شیخ محمدحسن. جواهرالکلام. جلد 22. ویرایش هفتم. بیروت: انتشارات دارالاحیاء التراث العربی، 1404.