صلاحیت سرزمینی دادگاه‌های ایران نسبت به جرایم ارتکابی در فضای سایبر

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

دانشجوی دکترای رشته حقوق کیفری، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، تهران، ایران

چکیده

ماهیت خاص فضای سایبر و جرایم ارتکابی در آن باعث شد که قانون‌گذار علی‌رغم وجود مقررات عام در خصوص صلاحیت، در مورد جرایم رایانه‌ای نیز به طور خاص به وضع قاعده بپردازد. به طوری که ابتدا در فصل یکم بخش آیین دادرسی قانون جرایم رایانه‌ای مصوب 05/03/1388 به موضوع صلاحیت پرداخته و سپس بر اساس ماده 698 قانون دادرسی کیفری مصوب 1392، با نسخ موارد مربوط به دادرسی در قانون مذکور و اعمال تغییرات جزئی، مقررات مربوط به آیین دادرسی جرایم رایانه‌ای و از جمله بحث صلاحیت را به قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 04/12/1392 الحاق نمود. با وجود این بخش آیین دادرسی جرایم رایانه‌ای در قانون آیین دادرسی کیفری، حاوی مقررات ضعیف و مجملی در باب صلاحیت سرزمینی که مهم‌ترین اصل صلاحیتی در عرصه حقوق جزای بین‌الملل محسوب می‌شود، می‌باشد. به طوری که در این بخش برای تعیین قلمرو حاکمیت ایران و محل وقوع جرایم سایبری که دو رکن اصلی برای اعمال صلاحیت سرزمینی محسوب می‌شود، ضابطه دقیقی ارائه نشده است. در مقاله حاضر با ابهام‌زدایی از عبارات مجمل مقررات مربوط به جرایم رایانه‌ای در باب اصل صلاحیت سرزمینی و ارائه راهکارهایی در خصوص خلأهای موجود در این زمینه، ملاحظه می‌شود که چه زمانی دادگاه‌های ایران بر اساس اصل صلاحیتی مذکور نسبت به جرایم سایبری صالح به رسیدگی خواهند بود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Territorial Jurisdiction of Iranian Courts toward Cybercrimes

نویسنده [English]

  • Najmeh Ghaffari Elahi Kashani
Ph.D. Student of Criminal Law, Faculty of Law and Political Science, Tehran University, Tehran, Iran
چکیده [English]

The special nature of cyber space and the crimes that committed there, led to the adoption of Computer Crime Act in 1388. Then the legislator repealed the rules of procedure in Computer Crime Act, applied minor changes to them and ultimately attached them to Criminal Procedure Act 1392. But computer crimes procedure in criminal procedure act, includes weak and vague provisions about territorial jurisdiction which is very important in international criminal law. In this section, it is not provided an exact criterion for determination of Iran's sovereignty and location of cybercrimes which are constituent parts of territorial jurisdiction. In this article, by demystification of the obscure phrases about territorial jurisdiction in computer crimes and presentation of solution about defects, we will see Iranian courts when exercise territorial jurisdiction over cybercrimes.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Cybercrimes
  • Territorial Jurisdiction
  • The Sphere of Sovereignty in Cyber Space
  • The Location of Cybercrime
  • Computer Crime Procedure

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ سیزدهم. سازمان و صلاحیت مراجع کیفری. تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی؛ سازمان چاپ و انتشارات، 1390.
آشوری، محمد. آیین دادرسی کیفری. جلد دوم. چاپ دوازدهم. تهران: سمت، 1389.
آقایی جنت‌مکان، حسین. حقوق کیفری عمومی. جلد نخست. بر اساس قانون مجازات اسلامی 1390. چاپ اول. تهران: جنگل، 1391.
ابراهیمی، مهدی. اینترنت. چاپ دوم، تهران: کتابدار، 1380.
اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. جلد نخست. چاپ بیست و هشتم. تهران: میزان، 1391.
پوربافرانی، حسن. حقوق جزای بین‌الملل. چاپ چهارم. تهران: جنگل، 1391.
جلالی فراهانی، امیرحسین. درآمدی بر آیین دادرسی کیفری جرایم سایبری. چاپ اول. تهران: خرسندی، 1389.
حافظ‌نیا، محمدرضا. جغرافیای سیاسی فضای مجازی. چاپ اول. تهران: سمت، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی، 1390.
خالقی، ابوالفتح، و بهزاد جودکی. «دادگاه ذی‌صلاح در بزه معاونت در جرم در قلمروی حقوق جزای بین‌الملل». مجله مطالعات حقوقی 2 (1389): 56-37.
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. چاپ نوزدهم. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1391.
خالقی، علی. جستارهایی از حقوق جزای بین‌الملل. چاپ دوم. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1390.
خرم‌آبادی، احمد. حقوق کیفری فناوری اطلاعات، مسؤولیت کیفری ارائه‌دهندگان خدمات اینترنتی. چاپ اول. اصفهان: دادیار، 1391.
دزیانی، محمدحسن. «صلاحیت رسیدگی به جرایم در سایبر اسپیس». خبرنامه انفورماتیک 77 (1380).
دولتشاهی، شاهپور. صلاحیت قضایی در محیط مجازی، مجموعه مقاله­ های همایش بررسی جنبه‌های حقوقی فناوری اطلاعات. تهران: دانشگاه شهید بهشتی، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، معاونت پژوهشی، 1383.
زندی، محمدرضا. «صلاحیت در جرایم سایبری». ماهنامه قضاوت 60 (1388): 49-48.
صانعی، پرویز. حقوق جزای عمومی. جلد دوم. چاپ چهارم. تهران: کتابخانه گنج دانش، 1371.
فروغی، فضل‌الله، و امیر البوعلی. «صلاحیت کیفری مراجع قضایی در فضای سایبر». مجله تحقیقات حقوقی 58 (1391): 357-311.
گلدوزیان، ایرج. بایسته‌های حقوق جزای عمومی (3-2-1). چاپ بیست و دوم. تهران: میزان، بی­تا.
مومنی، مهدی. مبانی حقوق جزای بین‌الملل. چاپ هشتم. تهران: مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1391.
نوربها، رضا. زمینه حقوق جزای عمومی. چاپ سی و سوم. تهران: کتابخانه گنج دانش، 1391.
یوسفی، مرتضی. «بررسی و تبیین جایگاه فضای سایبر به عنوان عامل ارتکاب جرم». پایان‌نامه کارشناسی ارشد در رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی، قم: دانشکده پردیس قم دانشگاه تهران، 1387.
ب) منابع انگلیسی
AZMI, IDA MADIEHA. “Domain Names and Cyberspace: The Application of Old Norms to New Problems.International Journal of Law and Information Technology 8 (2000): 193-213.
Bigos, Oren. “Jurisdiction over Cross-Border Wrongs on the Internet.International and Comparative Law Quarterly 54 (2005): 585-620.
Brenner, Susan W., and Bert Jaap Koops. “Approaches to Cybercrime Jurisdiction.Journal of High Technology 5 (2004).
Goodman, Marc D, and Susan W. Brenner. “The Emerging Consensus on Criminal Conduct in Cyberspace.International Journal of Law and Information Technology 10 (2002): 139-223.
Kohl, Uta. “Eggs, Jurisdiction and the Internet.International and Comparative Law Quarte­rly 51 (2002): 555-582.
Kohl, Uta. Jurisdiction and the Internet (Regulatory Competence over Online Activity). New York: Cambridge University Press, 2007.
Maier, Bernhard. “How Has the Law Attempted to Tackle the Borderless Nature of the Internet.International Journal of Law and Information Technology 18 (2010): 142-175.
Menthe, Darrel C. “Jurisdiction in Cyberspace: A Theory of International Spaces.Michigan Telecommunications and Technology Law Review 69 (1998): 69-103.
Stein, Allan R. “The Unexceptional Problem of Jurisdiction in Cyberspace.The International Lawyer 4 (1998): 1167-1191.
Thierer, Adam, and Clyde Wayne Jr Crews. Who Rules the Net?. Washington, D.C: CATO Institute, 2003.
Vidyasagar, Adithya S V. “Jurisdictional Issues in Cyber Space.Acta Iuridica Olomucensis 5 (2010): 29-47.
Wang, Faye Fangfei. Internet Jurisdiction and Choice of Law: Legal Practices in EU, US and China. New York: Cambridge University Press, 2010.
Wilske, Stephan and Teresa Schiller. “International Jurisdiction in Cyberspace: Which States May Regulate the internet?.Federal Communications Law Journal 50 (1997-1998): 117-178.