جایگاه وکیل در مرحله تحقیقات مقدماتی در پرتو تحولات قانون آیین دادرسی کیفری مصوب 1392

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه مازندران

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه فردوسی مشهد

3 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم شناسی دانشکده حقوق وعلوم سیاسی دانشگاه مازندران

چکیده

تحقیقات مقدماتی، اساس دعوای کیفری است؛ چون معمولاً ماحصل تحقیقات مقدماتی مبنای صدور حکم قرار می‌گیرد. لذا حق استفاده از وکیل‌مدافع در این مرحله اهمیت فراوانی دارد. حق استفاده از وکیل در حقوق جزای ایران با محدودیت‌هایی روبه‌روست. قانون آیین دادرسی کیفری 1378 درزمینة حق استفاده متهم از وکیل‌مدافع و میزان دخالت وکیل در تحقیقات، محدودیت‌های بیشتری داشت، اما با تصویب قانون آیین دادرسی کیفری سال 1392 تغییرات عمده‌ای در‌این‌زمینه ایجاد شد. ازجمله اینکه برای اولین بار حق استفاده از وکیل تسخیری در مرحله تحقیقات مقدماتی برای متهم پیش‌بینی گردید (تبصره 2 ماده 190). وکیل حتی در مرحله تحت نظر نیز می‌تواند متهم را همراهی کند و دفاعیات لازم را از وی به‌عمل آورد (ماده 48). «سلب حق همراه داشتن وکیل و عدم‌ِتفهیم این حق به متهم به ترتیب موجب مجازات انتظامی درجه 8 و 3 است.» (تبصره 1 ماده 190) اما علی‌رغم پیشرفت‌ها، انتقادهایی بر قانون جدید وارد است. عدم‌ِپیش‌بینی حق داشتن وکیل معاضدتی در مرحله تحقیقات مقدماتی، اصل بر معتبر بودن تحقیقات حتی درصورت نقض حق استفاده متهم از وکیل (ماده 196) و گزینشی شدن وکلا در برخی دعاوی توسط قوه قضائیه (تبصره ماده 48) ازجمله انتقادات وارد بر این قانون است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Situation of Lawyer at the Preliminary Investigation Phase in the Light of Developments of the Criminal Procedure Act 1392

نویسندگان [English]

  • Seyyed Ebrahim Ghodsi 1
  • Meisam Gholamy 2
  • Amin Maleki 3
1 Associate Professor at the Faculty of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Mazandaran, Iran
2 Ph.D. Collegian of Criminal Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Ferdowsi, Mashhad, Iran
3 Ph.D. Collegian of Criminal Law, Faculty of Law and Political Sciences, University of Mazandaran, Mazandaran, Iran
چکیده [English]

Preliminary investigations are basis of criminal claim, because the outcome of the preliminary investigations is usually basis of the judgment of court. Therefore, the defendant's use of attorney, at this phase is more important than the others. The right in Iranian Criminal Law faced with certain restrictions. The defendant's use of attorney in the phase of investigations was more restrictive in the Criminal Procedure act 1378, but enactment of Criminal Procedure Act of 1392 made significant changes in this area (Note 2, Article 190). The defendant's attorney can take him, even at the phase of being considerated (Article 48). Furthermore, unlike the previous acts which prohibit the defendant of the right to have attorney has been implemented without any enforcement, In the current act, deprive of the right to use of attorney and not understanding this right to the accused, resulted respectively in the seven and three degree disciplinary punishment. (Note 1, Article 190). However, despite the progress, the new act is criticized about the defendant's right to use attorney. Not expect the defendant's right to have attorney at the phase of consideration, the Principle of being validity of researches even if the rights of the accused defense to use attorney is violated (Article 196), being selective attorneys by Judiciary (Note of Article 48) are examples of criticisms of the current act.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Accused
  • Lawyer
  • Right to Defense
  • The New Act

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلدهای1، 2 و 3. تهران: انتشارات وزارت فرهنگ، ۱۳۷۷.
آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری ۴، (اندیشه‌ها). تهران: انتشارات اشراق، ۱۳۸۱.
آخوندی، محمود. قرار بازداشت موقت. تهران: انتشارات سمت، ۱۳۸۳.
آشوری، محمد. آیین دادرسی کیفری. جلدهای 1 و ۲. تهران: انتشارات سمت، ۱۳۸۵.
ابوعطا، محمد. «موضوع وکالت در حقوق ایران و فرانسه». مطالعات فقه و حقوق اسلامی 3 (1389): 28-7.
اردبیلی، محمدعلی. نگهداری تحت نظر (مجموعه مقالات علوم جنایی). ‌‌چاپ اول. تهران: انتشارات سمت، 1383.
امامی، حسن. حقوق مدنی. جلد دوم. تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه، 1362.
امیدی، جلیل، محمد آشوری. اموری کیفری و حقوق دفاعی متهم (مجموعه مقالات). تهران: انتشارات سمت، ۱۳۸۳.
انصافداران، محمدرضا. بررسی تطبیقی وظایف حرفه‌ای وکیل دادگستری. چاپ اول. تهران: انتشارات جنگل، 1386.
بابایی، محمدعلی، علی افراسیابی. «حق برخورداری از وکیل‌مدافع در تحقیقات مقدماتی». نشریه آموزه‌های حقوق کیفری 13 (1389): 60-39.
باقرپور، یوسف‌علی. «تضمینات قانونی و اساسی در دادرسی و تحقیقات مقدماتی (مطالعه تطبیقی حقوق ایران و فرانسه)». مجله پژوهشهای مدیریت راهبردی 34 (1384): 125-94.
بیرانوند، رضا، جعفر کوشا، حمید هاشمی و بهرام رنجبر. «وظایف پلیس شهروندمدار در رعایت حقوق شهروندی متهمان در مرحله تحقیقات مقدماتی». فصلنامه دانش انتظامی 3 (1389): 244-203.
پایگاه خبری ـ تحلیلی تدبیر. «نقش «وکیل‌مدافع‌« در قانون آیین دادرسی کیفری جدید». 17 اردیبهشت 1393. http://tadbir24.ir/fa/news/23539.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. دایرة‌المعارف علوم اسلامی. جلد دوم. تهران: انتشارات گنج دانش، ‌1363.
جوانمرد، بهروز. «تضمینات حقوق بشری یا اصول رسیدگی عادلانه در تحقیقات مقدماتی». ماهنامه دادرسی 65 (1391): 19-10.
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. چاپ چهارم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1393.
خزانی، منوچهر. فرایند کیفری (مجموعه مقالات). ‌تهران: انتشارات گنج دانش، 1377.
دادبان، حسن، مترجم. آیین دادرسی کیفری. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه علامه طباطبائی، 1377.
دهخدا، علی‌اکبر. فرهنگ دهخدا. جلد ۱۰. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، ۱۳۷۳.
ساقیان، محمدمهدی. «تقویت حقوق و آزادی‌های متهم در مرحله تحقیقات مقدماتی آیین دادرسی کیفری مصوب 1392». مجله پژوهشهای حقوق کیفری 6 (1392): 136-113.
شاملو احمدی، محمدحسین. دادسرا و تحقیقات مقدماتی. تهران: انتشارات دادیار، ۱۳۸۳.
شمس ناتری،‌ محمدابراهیم. «اصل برائت و موارد عدول آن در حقوق کیفری» مجله مجتمع آموزشی عالی قم 14 (1381): 88-65.
شمس ناتری، محمدابراهیم، سعید عطارزاده. «حمایت کیفری از حقوق شهروندی در ایران». مجلهکارآگاه 4 (1387): 82-66.
شیانی، ملیحه، طاهره داودوندی. «تحلیلی بر میزان آگاهی از حقوق شهروندی در میان دانشجویان». فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی 5 (1389): 60-35.
صدرزاده افشار، سید حسین. آیین دادرسی مدنی. تهران: انتشارات جهاد دانشگاهی، 1384.
طه، فریده، لیلا اشرافی. دادرسی عادلانه. چاپ اول. ‌تهران: انتشارات میزان، 1386.
فضائلی، مصطفی. دادرسی عادلانه محاکمات کیفری بین­المللی. چاپ دوم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1389.
کاشفی اسمعیل‌زاده، حسن. آیین دادرسی کیفری فرانسه.تهران: انتشارات گنج دانش، ۱۳۷۸.
مالکی، جلیل. سخنرانی در همایش بین‌المللی کانون وکلای دادگستری مرکز، تهران، مورخ 4 مرداد 1394. برگرفته از https://icbar.ir/Legal_Conference.
مهاجری، علی، عباس زراعت. آیین دادرسی دادگاه‌های عمومی و انقلاب در امور کیفری. جلد اول. تهران: انتشارات فیض، ۱۳۷۸.
مهرپور، حسین، مترجم. حقوق بشر در اسناد بین‌المللی و موضع جمهوری اسلامی ایران. تهران: انتشارات اطلاعات، 1374.
مؤذن‌زادگان، حسنعلی. «حق دفاع متهم در آیین دادرسی کیفری و مطالعه تطبیقی آن». رساله دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی، ‌تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1373.
نمامیان، پیمان، سبحان طیبی. «نگاهی به حقوق متهم در محاکم ایران». روزنامه اعتماد ملی شماره 108، خرداد ماه 1385.
وبلاگ بیان حق. «تحدید انتخاب وکیل». شهریور 1394. www.bayanehagh.persianblog.ir.
ب) منابع لاتین
Broeks v the Netherlands, (172/1984), Human Rights Committee, 9 April, 1987.
Cornu, G. Vocabulair Juridiaue. Paris: Presses Universitaires de France, 2008.
Dalloz, 2001, N14.
Guinchard, S, et Buisson, J. Procedure Penale. 8th Ed. Paris: Sirey, 2012.
Human Rights Committee General Comment (215/1986), 13 July, 1990.
Pradel, J. La Protection de la Pesonne en France Depuis en France Depuis Les Reformes de Procedure Penale en 1993, in. la Revue Juridiaue Themis, n1. 1995.
Reformes de Procedure Penale en 1993, in. la Revue Juridiaue Themis, n1. 1995.
Sen, Amartya. “Philosophy and Public Affairs: Elements of a Theory of Human Rights.” Philosophy & Public Affairs 32(4) (2004).