واکاوی قانون جرم سیاسی در پرتو مواد 305 و 352 قانون آیین دادرسی کیفری و اصل 168 قانون اساسی

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

قاضی دادگستری و دانشجوی دکترای حقوق کیفری و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

یکی از اصول دادرسی منصفانه، اصل علنی بودن دادرسی می‌باشد. قانونگذاران کشورها بنابر پاره‌ای اقتضائات، استثنائات این اصل را نیز بیان می‌کنند. یکی از حقوقی که برای این مجرمین در سیستم حقوقی کشورها در نظر گرفته شده است اصل علنی برگزار شدن دادرسی‌های مربوط به مجرمین سیاسی به‌صورت مطلق می‌باشد و استثنائی در آن راه ندارد. در سیستم کیفری ایران نحوه محاکمه مجرمین سیاسی با فراز و نشیب‌های فراوانی روبه‌رو بوده است. یکی از دلایل شدت‌گرایی کیفری علیه این دسته از مجرمان ترس قدرت حاکمه و تزلزل حکومت پیرو اقدامات مجرمین سیاسی می‌باشد، درحالی‌که مجرمین سیاسی بزهکاران فعلی و قهرمانان آینده می‌باشند و روح عدالت‌خواهی آنها را به سمت کجروی هدایت می‌کند. لذا وجود یک سیاست کیفری افتراقی چه در بعد حقوق کیفری ماهوی و حقوق کیفری شکلی و همچنین برگزاری محاکمه مجرمین سیاسی به‌صورت علنی و بدون استثناء، اجتناب‌ناپذیر می‌باشد. موضوعی که در اصل 168 قانون اساسی پیش‌بینی ‌شده است؛ اما قانونگذار عادی در سال 1392 با وضع مواد 305 و 352 قانون آیین دادرسی کیفری و ماده 4 قانون جرم سیاسی در سال 1395 زمینه نقض آشکار و صریح اصل 168 قانون اساسی را فراهم کرد. موضوع این مقاله بررسی این موضوع می‌باشد.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Analysis of Act of Political Crime in the Light of Articles 305 and 352 of Penal Trial Ritual Act and Principle 168 of Constitution

نویسنده [English]

  • Mir Reza Salimi
Judge of Justice, Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Shahid Beheshti University, Tehran, Iran.
چکیده [English]

One of the principles of just trial is principle of openness of trial. Legislators of countries, as per a part of advisabilities, state exceptions of this principle, too. One of rights that have been taken for these criminals in lawful system of countries is principle of openness of holding trials related to political criminals, absolutely and there is no exception in it. In Iranian penal system, how of trial of political criminals has faced with many ups and downs, so that in a juncture. One of reasons of penal severity tendency against this category of criminals is fear of dominant power and instability of government after actions of political criminals while political criminals are present criminals and future heroes and soul of justice-seeking leads them toward deviation. So, existence of a separated penal policy whether in dimension of natural penal law and form penal law and also, holding trial of political criminals as open and without exception is unavoidable, a subject that has been predicted in principle 168 of constitution. But ordinary legislator in 2013, by enacting articles 305 and 352 of penal trial ritual act and article 4 of political crime act in 2016, has provided field of explicit and clear contradiction of principle 168 of constitution. The subject of the paper is to investigate this subject.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Political Criminal
  • Principle of Openness
  • Constitution
  • Penal Trial Ritual Act
  • Fair Trial

فهرست منابع

الف) منابع فارسی
آخوندی، محمود. آیین دادرسی کیفری. جلد 4. چاپ چهارم. تهران: انتشارات سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1388.
آشوری، محمد. آیین دادرسی کیفری. جلد اول. چاپ شانزدهم. تهران: انتشارات سمت، 1391.
اردبیلی، محمدعلی. حقوق جزای عمومی. جلد دوم. چاپ سی و دوم. تهران: انتشارات میزان، 1393.
اصغری، محمد. «جرم سیاسی در حقوق ایران و مطالعه تطبیقی آن». رساله دکترا، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، 1389.
امیرعلائی، شمس‌الدین. مجازات اعدام. تهران: دهخدا، 1357.
پاشاصالح‌، علی. مباحثی از تاریخ حقوق. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1391.
پیوندی، غلام‌رضا. جرم سیاسی. تهران: انتشارات اندیشه اسلامی، 1388.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد چهارم. چاپ پنجم. تهران: انتشارات گنج دانش، 1391.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. مبسوط در ترمینولوژی حقوق. جلد دوم. چاپ پنجم. تهران: انتشارات گنج دانش، 1391.
خالقی، علی. «اصل علنی بودن دادرسی در پرتو اسناد بین‌المللی و حقوق داخلی». مجله‌ پژوهشهای حقوقی 3 (1383): 49-29.
خالقی، علی. آیین دادرسی کیفری. جلد اول. چاپ سی و یکم. تهران: انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1390.
خالقی، علی. نکته‌ها در قانون آیین دادرسی کیفری. یک‌جلدی. چاپ اول. تهران، انتشارات مؤسسه مطالعات و پژوهشهای حقوقی شهر دانش، 1393.
دانش، تاج‌زمان. حقوق زندانیان و علم زندان‌ها. تهران: دانشگاه تهران، 1389.
دیوان کیفری بین‌المللی. مرکز تحقیقات استراتژیک، معاونت پژوهش‌های فقهی و حقوقی.
راوندی، مرتضی. سیر قانون و دادگستری در ایران. تهران: نشر چشمه، 1368.
رودی، ک.ک، ج. آندرسن. آشنایی با علم سیاست. ترجمة بهرام ملکوتی. چاپ دوم. تهران: کتاب‌های سیمرغ، 1367.
زینعلی، محمدرضا. جرم سیاسی و حقوق جزای اسلام. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1378.
شریعت‌پناهی، سیّد ابوالفضل. بایسته‌های حقوقی اساسی. یک‌جلدی. چاپ چهل و هفتم. تهران: انتشارات میزان، 1392.
شمس، عبدالله. آیین دادرسی مدنی. جلد دوم. چاپ سی و یکم. تهران: انتشارات دراک، 1393.
صانعی، پرویز. حقوق جزای عمومی. یک‌جلدی. چاپ دوم. تهران: طرح نو، 1388.
علی‌آبادی، عبدالحسین. حقوق جزایی. جلد اول. چاپ سوم. تهران: انتشارات فردوسی، 1388.
کاتوزیان، ناصر. مقدمه علم حقوق. تهران: انتشارات سهامی انتشار، 1388.
محسنی، مرتضی. دورة حقوق جزای عمومی. جلد دوم. چاپ دوم. تهران: انتشارات گنج دانش، 1388.
مدنی، سیّد جمال‌الدین. تاریخ سیاسی معاصر ایران. قم: انتشارات اسلامی، 1384.
معین، محمد. فرهنگ فارسی. جلد 4. چاپ چهارم. تهران: انتشارات امیرکبیر، 1368.
موسوی خمینی (ره)، روح‌الله. تحریرالوسیله. جلد دوم. چاپ سوم. تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی (ره)، 1390.
موسی‌زاده، ابراهیم. دادرسی اساسی در جمهوری اسلامی ایران. جلد بیستم. چاپ اول. تهران: اداره چاپ و انتشار معاونت تدوین، تنقیح و انتشار قوانین و مقررات، 1393.
میرمحمدصادقی، حسین. جرایم علیه امنیت و آسایش عمومی. یک‌جلدی. چاپ بیست و یکم. تهران: انتشارات میزان، 1392.
هاشمی، سیّد محمد. حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران. جلد 2. چاپ بیست و چهارم. تهران: انتشارات سمت، 1392.
ب) منابع انگلیسی
Bledose, Rober L. and Boleslaw A. Boezek. The International Law Dictionary. Santa Barbara, Calif: ABC. CLIO, Inc USA, number 142, 2006.
Garner, Bryan A., Henry Campbell Black. Black`s Law Dictionary. Vest, 2010.
Rome Statute of the International Criminal Court United Nations Treaty Collection.
Sills, David L, Editor. International Encyclopedia of the Social Sciences. vol. 12. New York: the Macmillan Company and the Free Press, 2001.