نقش مبانی زبان محور در تفسیر پویای اسناد حقوقی بین المللی (با تاکید بر عبارت Task Force)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دکترای حقوق بین‌الملل، دانشکده علوم انسانی، دانشگاه آزاد اسلامی (واحد قم)، قم، ایران

2 دانشیار، گروه حقوق عمومی و بین‌الملل، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.

چکیده

واکاوی مفاهیم و معانی موجود در زبان تخصصی حقوق بین‌الملل مستلزم شناخت عناصر متعددی است که هرکدام در جای خود قابلیت تعریف دارند. زبان‌های رایج حقوق بین‌الملل معاصر متشکل هستند از 2 زبان اصلی دیوان بین‌المللی دادگستری (ICJ) یعنی انگلیسی و فرانسوی و زبان‌های رایج سازمان ملل متحد یعنی انگلیسی، فرانسوی، اسپانیایی، عربی، روسی و چینی که بنا است متون، اسناد و منابع اصلی حقوق بین‌الملل به این زبان‌ها تشریح و منعقد شوند. بنا بر شواهد موجود، به نظر می‌رسد محققین و اندیشمندان حقوق بین‌الملل در کشور ما نیز، همچون موارد معدود در برخی کشورها، باید مبانی و عناصر تحلیلی خود را از صرف «حقوقی بین‌المللی» به «مؤلفه‌های زبان‌شناختی ـ شناختی» گسترش دهند تا درک بهتری از نسبت میان معنا ـ منظور متکلمین زبان‌های حقوق بین‌الملل، به‌ویژه انگلیسی و فرانسوی داشته باشند. ازاین‌رو، هدف مقاله حاضر این است که با روش تطبیقی به واکاوی نگرش زبان‌شناختی متن و تمایزات ریشه‌شناختی زبان‌های رایج در حقوق بین‌الملل با زبان فارسی پرداخته شود.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

the role of language studies in dynamic interpretation of international law texts (with a special focus on the term TASK FORCE)

نویسندگان [English]

  • Seyed Mohammad Hossein Mirzadeh 1
  • Ali Mashadi 2
1 PhD in International Law, Faculty of Humanities, Islamic Azad University (Qom Branch), Qom, Iran
2 Associate Professor, Department of Public and International Law, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran.
چکیده [English]

To understand and analyze International Law Language (ILL)[1] , one should consider many cognitive- linguistic factors which have to be determined in its own place. The common languages of IL include two official languages of International Court of Justice (ICJ), English and French, and the UN ones, Arabic, Spanish, English, Chinese, Russian and French, in which texts and instruments and made and concluded. According to the evidences, it is considered that IL lawyers and researchers of our country, like some rare cases, should be familiarized with “cognitive- linguistic” components to perceive “semantic- pragmatic” phases of IL languages specially English and French in the best way. In this paper, therefore, we are to analyze in detail some linguistic aspects of IL languages in a comparative method. Which is going to be important in this article is that all of the conclusions are mad by comparative model of analysis between most useful languages of International Law.
 
[1]. According to our studies, this is the first time that this acronym is used and it is because of new model of comparative studies between linguistics and language of international law which is the first time that is done in this paper.

کلیدواژه‌ها [English]

  • International Law
  • Instruments
  • Linguistics
  • Interpretation
  • Derivation

 Extended Abstract 

 Linguistics and international law; is a very important concept of interest in which we should work hardly to extract all of its dimension. This interdisciplinary research tries to define borders of linguistics and international law language. As we know perfectly, no all of the people from all across the globe produce texts in English, but rather, there are too many people which are not able to understand or produce oral or written texts in that language. That is why we say that, especially in specialized languages like international law one, all of the organizations should try to recognize the nations and countries in which the people or organizations can not necessarily produce texts in English or French. 
    Producing IL (international law) texts and instruments in English requires sociological background of English, like it happens for French, like specialized languages of International law. So, if we are to settle disputes in all of the grounds, we should first recognize rights of people from all across the globe in order to be fair. Today, IL texts are being produced in English and French, but, the main question is that what is happening while these types of texts are being reproduced? We know, as a matter of fact, that producing language signs requires all of the cognitive, pragmatic and extra linguistic background of societies and that is why the main question arises here: how can we speak about justice, human rights and so forth while they have different connotations in the other languages? 
    Recognizing linguistic differences of languages is not a simple concept. It starts from linguistic sign and terminates in pragmatics, extra linguistics and cognitive aspects of language. Therefore, when we are speaking about terrorism, what kind of definition do we refer to? If we do not consider these differences while producing language of international law, of course, we would have problems while we are looking for interpreting it. 
    From all mentioned above, it is referred that interdisciplinary view to international law, especially working on linguistic and pragmatic matters, helps us to decode meanings and more than it, which is spoken in pragmatics, “referents” and “intentions” of IL producers, lawyers and organizations. It can guarantee the truth freedom of mankind if it is practiced in its own way. Some European scholars like Sperber and Wilson have worked on principals named “cooperation” while some others like Maria Victoria Escandal have worked on the other topics like pragmatics and discourse analysis. These types of researches help to see the main idea of this article. That is why there are lots of differences and disputes in this regard. That is because some specific countries speak in English and French languages while the other nations are not speaking in them. What happens? They have to try much more to understand well the main concept or intention of the user of English. And that is why we see lots of disputes and conflicts while interpreting texts and instruments in international law. 
    Therefore, linguistics and pragmatics more than cognitive view to producing and interpreting process of language of international law could be important for all of the international actors and subjects to know how to react or how to interpret when it is necessary. If no, there is going to be much more conflicts than before especially because IL text producers and users are not considering the other nations interests and ideas. If “justice” has the same idea and scope in Farsi, how can it be interpreted while Islamic Republic of Iran and the other Persian states are not original speakers or users of English of French? So, who can guarantee that there is not going to be any violation or breach of international law rules? 
    As a result, international law should be considered like an interdisciplinary field which should be considered from different viewpoints in especial, linguistic and pragmatic one and if not, there is going to be a very huge doubt about the true result of IL instruments specifically which are made in the UN general assembly and the other international organs. This research, finally, tries to link ideas from linguistics to international law in order to see the real result. To understand and analyze International Law Language (ILL) , one should consider many cognitive- linguistic factors which have to be determined in its own place. The common languages of IL include two official languages of International Court of Justice (ICJ), English and French, and the UN ones, Arabic, Spanish, English, Chinese, Russian and French, in which texts and instruments and made and concluded. According to the evidences, it is considered that IL lawyers and researchers of our country, like some rare cases, should be familiarized with “cognitive- linguistic” components to perceive “semantic- pragmatic” phases of IL languages specially English and French in the best way. In this paper, therefore, we are to analyze in detail some linguistic aspects of IL languages in a comparative method. Which is going to be important in this article is that all of the conclusions are mad by comparative model of analysis between most useful languages of International Law.

 

مقدمه

زبان، پدیده ای است که می توان آن را عامل بسیار مهمی در تحولات علمی و تعاملی دنیا قلمداد کرد. دانشمندان زبان شناسی نه تنها زبان را «عامل» و «ابزار» ارتباطات می دانند، بلکه امروزه از اکتشاف حقایقی راجع به آن سخن می گویند که به ویژه از تعامل آن با ذهن انسان نشأت می گیرد و می توان آن را منشأ بسیاری از تحقیق و تفحصات در علوم تلقی کرد. در تحقیقات، تفحصات و بررسی های علوم مختلف از انسانی تا مهندسی و فیزیک نیز این «زبان» است که عامل اصلی رد و بدل شدن صحیح پیام ها و آموزش دانش ها است؛ بنابراین می توان این گونه مدعی شد که چنانچه حقیقت اعلای «زبان» و «مقدمات حکمت» انسان کشف شود، یقیناً می توان از دل آن نکات و مطالب مهم تری دریافت و آنها را به مثابه ستون فقرات دانش های بشری مورد استناد و استفاده قرار داد.

از میان دانش ها و پدیده هایی که این عامل حیاتی و فطری در آن دخالت مستقیم دارد می توان به دانش «حقوق بین الملل» اشاره کرد؛ دانش یا مجموعه مقرراتی که صرف نظر از کاستی ها و نقاط مبهم موجود در آن (چه در وضع و چه در اجرا) بنا است زمینه ساز فراهم آوردن آرامش، امنیت و صلح مردمان و توده های آنها در صحنه بین المللی باشد.

زبان های رایج امروز حقوق بین الملل چه در کلام و چه در نوشتار عبارتند از فرانسوی و انگلیسی که محصول حاکمیت و نفوذ کشورهای آمریکا و فرانسه در طول و پس از جنگ جهانی اول و دوم است و بعد از معاهدات وستفالی ۱۶۴۸ که عملاً آن را مبنای شکل گیری حقوق بین الملل معاصر می دانند، از این زبان ها هم در دیوان بین المللی دادگستری (ICJ) و هم در سازمان ملل متحد، کمیته ها و کمیسیون های آن، سازمان های بین المللی و شورای امنیت ملل متحد بهره برده و می برند.1

سؤال مهم و اساسی را که می توان در زمرۀ توجهات فلسفی زبان شناختی به این مقوله تلقی کرد این است که آیا متکلمین و کاربران زبان های غیرانگلیسی و فرانسوی به خوبی متوجه منظورها، جهت گیری ها و راهبردهای آنها می شوند یا خیر؟ به دیگر سخن، آیا مفاهیم شکل گرفته در ذهن متکلم انگلیسی زبان حقوق بین الملل با مفاهیم مشابه متکلم فارسی زبان حقوق بین الملل یکسان تلقی می شوند؟ آیا صرفاً ذکر «اعتبار یکسان ترجمه ها» مؤید «اعتبار قائل شدن یکسان برای پدیده های طبیعی، حقوقی، زبانی و پدیده شناختی» است؟

۱- برخی مصادیق تمایزات معناشناختی زبان های رسمی ملل متحد با زبان فارسی

چنانچه نگاه متخصصین حوزه تولید و تفسیر متن و سند در حقوق بین الملل مبتنی بر مؤلفه های «زبان شناختی» باشد یقیناً می پذیریم که تفاوت ماهوی، ریشه ای و ساختاری زبان ها امری مفروض است و لذا در برگرنداندن معانی و مفاهیم آنها نیز باید هوشیار به تمامی مراتب معنایی و شناختی بود؛ بنابراین، فرایند ترجمه ـ تفسیر که امروزه امری مرسوم در میان زبان های رایج حقوق بین الملل به زبان های دیگر است، یقیناً متأثر از دخالت همین عناصر زبان شناختی ـ لفظ شناختی می شود.

۱-۱- نمونه هایی جهت تشخیص تمایز میان الفاظ و لغات رایج در میان زبان های رسمی حقوق بین الملل با زبان فارسی

از میان مصادیق کاربردی و رایج تمایز میان واژه ها و دلالت های زبان های فرانسوی و انگلیسی، علاوه بر Crime، می توان به bread به معنای «نان» به فارسی و Pain به زبان فرانسوی اشاره کرد که در زبان اسپانیایی نیز با معادل Pan مستعمل است. از منظر انگلیسی زبان های آمریکا ، bread نان اسفنجی است که به برش های مختلف تقسیم می شود و درون پلاستیک یا سفلون قرار می گیرد، حال آنکه برای فرانسوی ها، همان «نان باگت» معروف است که Pain تعبیر می شود. در فرهنگ زبان فارسی «نان» را با «انواع» و «اقسام» متعددی می شناسیم: بربری، سنگک، لواش و... یعنی در اینجا شاید لفظ در بربر لفظ قرار گیرد: bread-Pain-Pan نان «و ... لیکن در مورد سنخ و نوع هیچ تعریف یا توضیحی ارائه نمی شود تا بتوان معادل دقیق ارائه کرد لذا درک متکلمین هر زبان از این واژه یا لفظ با درک متکلمین دیگر زبان ها متفاوت است.2

نمونۀ بارز دیگر در زبان های رایج حقوق بین الملل مثلاً انگلیسی و فرانسوی Vousetesbienvenu به زبان فرانسوی گرایش کانادایی و معادل انگلیسی آن یعنی you are welcome است. این در حالی است که اگر بنا باشد you are welcome را به فرانسوی برگرداند، گفته می شود a votre service همان گونه که اسپانیایی زبان ها (که بیش از ۲۱ لهجه و کشور متکلم این زبان هستند) در حالت استاندارد می گویند bienvenido یا Asuorden که معادل هر یک به زبان فارسی بنا بر موقعیت تعیین می شود: «در خدمت هستم» یا «خوش آمدید.»

در بسیاری از موارد زبان های کتبی و شفاهی دنیا به ویژه در حوزۀ معنا دچار اختلافاتی می شوند که هر چند از منظر املایی و آوایی نزدیک به یکدیگر باشند، لیکن بار معنایی متفاوتی از یکدیگر دارند و شاید این بار معنایی مختلف در نتیجۀ تفاوت میان ریشۀ لفظ و کاربرد آن باشد.

به طور نمونه،“Actually” به معنای «در واقع» به زبان انگلیسی لفظ نوشتاری نزدیک تر به زبان اسپانیایی دارد که “Actualmente” است3 و هر دو کاربرد قیدی حالت دارند؛ این در حالی است که از بُعد معنایی “Actualmente” به اسپانیایی به معنای “Just Now” یا “At present” انگلیسی گرفته می شود و “Actually” انگلیسی،“Realmente” یا “De Hecho” به اسپانیایی گرفته می شود.

لذا نمی توان این فرض را صادق دانست که مخاطبان زبان های رایج در حقوق بین الملل بسیار خوب و دقیق یکدیگر را بفهمند. این فرضیه در حوزۀ «منظور» ها کاربرد به مراتب دقیق تر و حساس تری دارد؛ یعنی نوع استفاده افراد از الفاظ و واژه ها در سیاق را نیز باید تعیین کنندۀ معانی و مفاهیمی دانست که باید برای واکاوی آنها به زبان های دیگر تلاش فراوانی شود. به ویژه اینکه زبان شناسان و متخصصین حوزه های زبان، سال های متمادی است این حقیقت را گوشزد می کنند که بسیاری از واژه ها و کلمات وجود دارند که قابلیت ترجمه و معادل سازی را به زبان های دیگر ندارند.4

برای تبیین بحث مزبور می توان نمونه های عینی فراوانی مثال زد که مؤید گسست و تمایزات میان زبان هاست. در فرهنگ و زبان بسیاری از کشورها عبارات و واژه هایی وجود دارد که شاید در فرهنگ و آداب کشورهای دیگر مشابه نداشته باشند.5 به طور نمونه، «مرغ» یا «جوجه» در فرهنگ اسپانیایی زبان ها هم Pollo است و هم Gallina یا ماهی هم Pez و هم Pescado است.6 این در حالی است که در معادل سازی آنها به زبان فارسی باید تفاوت های ماهوی موجود و گونه آنها را نیز در نظر گرفت. تمایزات این چنینی در حدی است که شاید واژه یا کلمه ای در زبان مبدأ وجود داشته باشد اما معادل لفظی به زبان مقصد نداشته باشد. نمونه دیگر واژۀ Crime به انگلیسی و همان واژه به فرانسوی است که از منظر سیستم حقوق دو کشور مزبور، تفاوت های متعددی در دلالت های تعینی آنها وجود دارد. مثال دیگر وجود نسبت ها، غذاها و حقایقی است که الزاماً منضم به فرهنگ و سنت ها هستند و در بسیاری از موارد، در دیگر فرهنگ و رسوم معادل تعینی و تعیینی ندارند. لذا از منظر نظری و تجربی، باید پذیرفت که در نگاه نخست بنا نیست تمامی شئون فرهنگی و سنت ها قابلیت معادل سازی لفظی یا تعریفی در دیگر فرهنگ ها داشته باشند. این قاعده را باید برای زبان دانش های فنی و تخصصی دیگر نیز مدنظر قرار داد. در زبان حقوق بین الملل، به طور نمونه، چه بسیارند مصادیقی که به ویژه برگرفته از زبان لاتین یا خود انگلیسی هستند حال آنکه معادل لفظی مشابه به زبان فارسی ندارند و یا نیازمند تعریف و تبیین تلقی می شوند که از میان آنها می توان به Obiter Dictum یا ExAequo et Bono اشاره نمود. مضاف بر این، از منظر نظریات کاربردشناسانه زبان (پراگماتیک) نیز با مسئله های بسیار عمیق تری مواجه می شویم که باید آنها را «هشداردهنده» و مبیّن تفاوت ها در «معنا» و «منظور متکلم» زبان حقوق بین الملل تلقی کرد.

یعنی واژه ها و عباراتی را که در «زبان حقوق بین الملل» مورد استفاده واقع می شوند باید تولید شدۀ «داخل» فرهنگ ها و جغرافیای زبان های نافذ این دانش تلقی کرد، حال آنکه آنچه به دست مصرف کنندۀ این زبان ها می رسد، تنها «معادل»هایی است که بعضاً «تجریدی» و نه «عینی» هستند.

۱-۲- عبارت «حسن نیت»؛ نمونه ای از اصطلاحات مستعمل در نظام حقوقی بین المللی

عبارت حسن نیت به اسپانیاییBuena fe، به انگلیسیGood faith، به فارسی «حسن نیت»، به عربی «الحسن النیه» به فرانسویBonne foi و به پرتغالی Boa fe که در ذیل متون و اسناد حقوقی و قراردادی بین المللی برای این مفهوم تعابیر پرشماری استفاده می شود که جملگی در لاتین باFides یکسان هستند.7 لذا تعابیر متضاد آنها هم از همین عبارت ریشه می گیرند.8

تعابیر فوق الذکر در دامنۀ ترادف، دلالت بر «صداقت»، «وفاداری»، «تحقق»، «رعایت» و «احترام» دارند و در دامنۀ تضاد نیز دال هستند بر «بی وفایی» و «نقض عهد»؛ این در حالی است که رفته رفته در حقوق روم باستان تحولات لفظی و کاربرد شناختی زبان به گونه ای رقم خورد که با لحاظ لفظ Bona با معنای «خوب و دارای محاسن» ترکیب قراردادی Bona Cides در زبان لاتین شکل گرفته و دلالت های مهمی در قراردادهای فی مابین پیدا کرد. تا جایی که برخی کارشناسان از آن به مثابه «توقع رفتار منطبق با قاعده» یاد می کنند.9

جهت نیل دقیق تر به مفهوم ریشه ای اصطلاح Bona fides دیدگاه های ذکر شده در اثر کاسترِ سانا10 را مورد واکاوی قرار می دهیم:11

سیسرون12:

Fidesenimnominemipanmmihividetnerhabere, cum fitquoddicitur.13

سیسرون:

Audeamu simitaris toicos, qui studiase ex quirunt,undeverba sint ducta, credamusque quia fiat quod dictum est,appelatam fidem.14

ایسیدرودِ سوییا15:

Originum sire etymoligiarumlibriviginti: Nomenfideiest dictum, siomnino fiat quod dictum esautPromissum, etinde fides vocataabeo quod fit illud quod inter deum et hominem nincetfoedus.16

در طول تاریخ روم و توسعۀ حقوقی مبانی مرتبط با تفکرات حقوقی نظام درونی آن، نهادهای مختلف حقوقی رشد نمودند که یکی از آنها عبارت بود از موضوع مورد بحث این اثر یعنی Fides سابق بر این در جوامع مرتبط با جامعۀ روم اصل بر پیوند ناگسستنی میان حقوق و مذهب بود و ازاین رو، حقوق را حوزه ای قضایی ـ مذهبی تلقی می کردند. در همان ایام، برای عمل به قراردادها و تعهدات دوجانبه و چند جانبه باید به خداوندگار فیدیس17 قسم یاد می شد و او را به عنوان ناظر بر تعهدات برمی گزیدند.18

لذا مستنبط از گزاره های فوق می توان این گونه اظهار نمود که منظور اصلی از کاربرد و شکل گیری واژۀ Fides در معنای «عمل به کلام و گفته» بوده است؛ همان طور که سسیرون اشاره داشته: Fit quod dicitur 19

لذا دلالت اولیۀ واژۀ فوق الذکر نیست مگر «عمل به تعهدات» و «تحقق قول و وعده» که مستفاد از رویۀ حاکم بر نظام حقوقی روم، عدم پایبندی به آن با مجازات مذهبی همراه بود چرا که در صورت نقض عهد، فرد یا افراد ناقض قسم خود می شدند و بدین ترتیب، مستوجب مجازاتی که به تناسب برای آنان در نظر گرفته می شد.20

رفته رفته پس از ابتدای دوران شکل گیری واژه فوق الذکر و دلالت های مطروحه در طول ادوار تاریخی متعاقب شاهد آن هستیم که Fides به تکلیفی مبدّل شد که عمل به آن شایسته و عدول از آن همراه با قبح در انظار و مستوجب کیفر قلمداد می شد.

در گذر ایام و با تفکیک نامحسوس مراتب پیشین میان عبارت Fides و عمل به تعهدات و اقوال در ذیل سیاقی مذهبی و دینی، سیستم قضایی روم شاهد شکل گیری اصلی برگرفته از رفتارهای اجتماعی میان مردم و مسؤولین ـ مردم و مردم شد که حاصل آن ایجاد «جمهوری» و مرزبندی های حاکمیتی بود و ازاین رو اصلی پا به عرصۀ وجود نهاد که این بار در قامت «ضمانت» و یا «تعهد» متجلی نمی شد بلکه در رفتار و شخصیت اجتماعی افراد نهفته بود که از آن به مثابه Bona Fides 21یاد می شد. در حقوق روم، iuscivile 22 صرفاً برای افرادی استعمال می شد که دارای وجهه یا شخصیت «حقوق شهروندی» بودند و ازاین رو، حقی، مگر در موارد استثنا، برای غیر شهروندان و بیگانگان تصور نمی شد.23

لیکن با گذر زمان و انعقاد معاهداتی در ذیلFides Publicaبه نظر توسعۀ حقوقی روم به نحوی بود که بتوان شاهد برقراری رابطۀ قراردادی میان مردم با بیگانگان شد، هر چند که بیگانگان همچنان مشمول iuscivile نمی شدند. لذا از اینجا بود که بنا بر در نظر گرفتن «نیت» یا «اراده» به مثابه عنصری تعیین کننده میان روابط قراردادی رومیان با بیگانگان شد.24

با نگرش جدید شکل گرفته در حقوق روم نسبت به قاعدۀ Bona fides، رفته رفته این گونه استنباط می شود که مفهوم اصطلاح مزبور میان رومیان و بیگانگان نیز رواج پیدا کرده و طرفین ملزم می شدند به اقدام و عمل در ذیل حسن نیت که در تعارض با «سوء نیت» تعبیر می شد. در همین حال، قراردادها و تعهدات فی ما بین طرفین منوط می شدند به رعایت بندی تحت عنوان بند Bona Fides و انعقاد آنها به واسطۀ همین نظر مثبت طرفین متعاهد محقق می شود.25

آنچه مسلم است و از برآیند تحقیقات شکل گرفته پیرامون اصل Bona fides یا حسن نیت برمی آید این است که نظرات علی الظاهر نسبت به چگونگی شکل گیری و دلالت دقیق اصل فوق یا به عبارت بهتر، منشأ اصلی آن مختلف است. عده ای مبنای ورود آن به حوزۀ قراردادها، عبارت از تجاری و سیاسی را iudicia Bona Fide و عنصر عدالت محور در تعاقب با کیفر می دانند و دیگر کارشناسان عقیده دارند اصل فوق منبعث از iuscivileحقوق مدنی مبتنی بر داوری های خصوصی (iutercives) است؛ در گزارۀ اخیر این گونه تعبیر می شود که اصل حسن نیت ابتدای امر در ذیل حوزۀ رسیدگی یا دادرسی عنوان می شود و از آنجا همراه با تکامل حقوق روم (ConsensuContractae) رشد می یابد.26

لذا با مرور مطالب فوق الذکر می توان این گونه استنباط نمود که اصطلاح Bona Fidesیا «حسن نیت» که با اهداف خاص در حقوق رومی با پیوند به عقاید مذهبی آن دوران شکل گرفته بود مبنایی نداشت مگر برای اثبات این مدعا که توافقات، خواه شفاهی و مکتوب، بایست محقق شوند. این تحقق ممکن بود به جهت ترس ناشی از عواقب کیفری و حتی اخلاقی و عقیده ای باشد و ممکن بود جهت آن کسب منافع و امیال های شخصی و تجاری باشد. در هر یک از حالات مفروض مطروحه، بنا بر این بوده که حسن نیت عاملی باشد جهت استحکام وعده ها و اقوال در راستای رسیدن به تحقق آنها و عمل به تعهدات فی مابین اشخاص با اشخاص و سپس، اشخاص با حاکمیت ها که امروزه و در شکل گستردۀ به اصلی جداناپذیر از اصول کلی ناظر بر حقوق بین الملل عمومی و حتی قراردادی (خصوصی) مبدل شده و در پرتوی مادۀ ۲۶ کنوانسیون حقوق معاهدات ۱۹۶۹ جلوه نموده است. نخستین عبارت حسن نیت هر آنچه بوده باشد، رویکردشان «موظف» نمودن و «وادار» نمودن طرفین متعاهد گفتاری و نوشتاری بوده است تا بدین ترتیب، «وفاداری» و «صداقت» آنها را در نیت و فکر و البته عمل بسنجند و ریسمانی ایجاد کنند جهت تمسک به آن برای تحقق اهداف مفروض انگاشتۀ خود در عرصۀ داخلی و بین المللی.

تکامل عبارت Bona Fides که از آن تعبیر به حسن نیت در ذیل قراردادهای تجاری و حقوقی بین المللی علی الخصوص، کنوانسیون ۱۹۶۹ وین حقوق معاهدات می شود، در طول ادوار متمادی در جریان بوده است. در همین راستا می توان اشاره ای داشت به شکل گیری «قراردادهای حسن نیت» که اصولاً مبیّن اهمیت این ماهیت برای ارزش بحثی به معاهدات بوده است. به طور مثال کاتون27 معتقد بوده است: Nummos, fide bone solvat 28 یا سیسرون در همین زمینه گفته است: Iudiciis in equibusadditur ex fide bona 29 لیکن لو مباردی30 معتقد است که بایست مضاف بر اطلاقات فوق الذکر، مفاهیم جدید دیگری نیز به Fides افزود؛ این مفهوم جدید برای وی عبارت است از معیاری فراتر از شخص که در صورت بروز مناقشه میان طرفین این اجازه را بدهد تا از واژۀ مزبور تفاسیر و تعابیر متنوع تری در نظر بگیرند.31

به دیگر سخن، او معتقد است که بایست در Bona fides شرایط Bonus Vir یا «قاعدۀ رایج رفتاری» مضاف بر Fides یعنی «قول فرد» به علاوۀ عمل کنندۀ به آنها را جهت حل منازعه میان طرفین قرارداد لحاظ نمود؛ یعنی می توان ورود حسن نیت به دادرسی را در برخی قراردادهای تجاری بین المللی مستنبط از گفته های وی مفروض دانست. بدین معنی که آیا طرفین ضمن درک صحیح مفهوم حسن نیت بدان عمل نموده اند یا خیر و اگر عمل نموده اند، در چه شرایطی و با چه رویکردی این امر رخ داده است.

آن گونه که کاسترِ سانا مبتنی بر نظرات گروسو32 اشعار می دارد، بحث «نیّت» در روابط تجاری بین المللی یا چندجانبه اصولاً همان حسن نیت است و غیر از این نمی توان فرض دیگری را مدنظر قرار داد.33

به نظر دلیل اصلی این عقیده که توسط رویۀ قضایی نیز مورد اشاره واقع شده این است که اصولاً حسن نیت یا Bona fides شرطی است از شرایط حاکم بر تابع یا شخص که در ذهن او می گنجد؛ نقیض این حالت یا شرط نیز همان Mala Fides یا «سوء نیت» است که می توان تعابیری نظیر: «فقدان صداقت»، «غرض ورزی» یا «فریب» را برای آن و در مقابل حسن نیت ارائه نمود. انصاف، وفاداری و حسن اراده هستند که متضمن عمل به قول و وعده می شوند و ایجاب می کنند که نقیض آنها یعنی «سوء نیت» و «تقلب» مورد بازخواست قرار گیرند.

آن گونه که کاسترِ سانا بیان می کند، نمی توان Bona fides را منبع و منشأ تعهدات دانست لیکن می شود از آن به مثابه تعیین کنندۀ حدود برخی از تکالیف و یا قلمروی شفاف تعهدات طرفین یاد کرد.34

وی همچنین معتقد است که حسن نیت یا Bona Fides عملاً کاربردی دارد که از آن می توان برای تضمین تعهدات رفتاری بهره جست که بروز آنها در تجارت یا خارج از حوزۀ تجارت و در حوزۀ حقوقی مستلزم محکمه ای بود برای اثبات حقوقی و اخلاقی این قبیل رفتارها.35

جهت روشن شدن دامنۀ معنایی که عبارت مزبور در طول اعصار متمادی پس از روند تکاملی در قراردادهای تجاری و بین المللی به خود گرفت، می توان نظر برخی از کارشناسان در این مورد را ارزیابی نمود.

در همین راستا، فرناندس بوخان36 معتقد است: Bona Fides اصلی بوده است که در چهارچوب اخلاق تجاری شکل گرفته و مبتنی است بر تعهدات متقابل؛ یعنی اعتماد و وفاداری در رفتار که البته در مقابل نظام حقوقی IusCivile قرار می گیرد؛ نظامی که از اساس مبتنی بود بر رسمیت و ضمانت گرایی؛ همان گونه که ویکر37 هم بیان می کند، حسن نیت در روم ـ منبعث از jus gentium نه تنها رفتاری مبتنی بر رعایت و عمل به قول را تداعی می نمود بلکه رعایت و عمل به تعهدات در تبادلات تجاری و گمرکی را نیز مبتنی بر استانداردهای زمان مربوطه در خود جای داده بود.38

سالاسار ربوئلتا39 در همین راستا می افزاید: «حفظ دلالت تجربی برگرفته شده از BonusVir به نحوی که در راستای نظر سیسرون در این عرصه باشد ایجاب می کند که تلقی ما از حسن نیت به صرف عمل و گفته خلاصه نشود بلکه رفتارمان هم پاسخگوی عرف مردمان با کرامت باشد و مضاف بر این، به وعده هایمان در عرصۀ تجاری و مبادلات نیز پایبند باشیم [...] یعنی در این صورت می توان مدعی شد که عبارت Bona Fidesدچار تکامل مفهومی و گسترش دلالت معنایی شده است.40

لذا مستفاد از ریشه های شکل گیری و تکامل اصل Bona Fides یا حسن نیت در حقوق قراردادی و معاهدات بین المللی می توان این گونه مدعی شد که حلول استفاده از این تعبیر و اصطلاح در حقوق روم و بعداً رژیم های حقوقی بین الدولی اصولاً بر پایۀ اخلاق مداری، وفاداری و عمل به قول و عهد استوار بوده است و در تضاد با نادیده گرفتن قول یا سوء نیت قلمداد می شده است. هر چند که بایست خاطر نشان ساخت که این بدان معنا نیست که پیش و یا پس از آن این مفهوم یا مشابه آن در دیگر تمدن ها به ویژه تمدن اسلامی موجود نبوده است (رجوع به اصل های افو بالعقود و اصالت الصحه در مبانی فقهی و اسلامی)، لیکن شکل گیری و تکامل اصطلاح مزبور در حوزۀ حقوق بین الملل معاصر ریشه در تعابیر و رفتارهای مطروحه در خلال تحقیق های پیشین داشته است. تکامل آن نیز در طول ادوار اثبات کنندۀ این مدعا است که اصولاً حسن نیت بنا است ابتدای امر طرفین یک معاهده یا قرارداد تجاری بین المللی را موجب کند که با صداقت مبادرت به بیان واژه ها و عبارات نمایند و در مرحلۀ بعدی، بدان چه که می گویند پایبند بوده و عمل کنند.

۲- واکاوی معنای اشتقاقی عبارت Task force در ذیل گفتمان اخیرالوقوع در مناسبات بین المللی

یکی از انواع روش های شناخت حقایق، مفاهیم و بارهای منضم به واژه ها و عبارات روش «ریشه شناختی» یا «اشتقاقی» واژه ها است که در فرهنگ زبان لاتین از آن به Etymologia یاد می شود. این روش از روش های شناخت حقیقت، استفاده و ظهور واژه ها و عبارات را می توان دخیل در درک هر چه بهتر عبارات، واژه ها و الفاظ مرسوم در زبان ها دانست. از میان اصطلاحات رایجی که امروزه وارد فضای گفتمانی حقوق بین الملل و روابط خارجی شده است می توان به عبارت Task force، مندرج در ذیل FATF یا «کارگروه ویژه اقدام مالی» اشاره کرد. نکتۀ حائز اهمیت این است که عبارت فوق کاربردی اصطلاحی دارد و واژه های آن به صورت مجزا یعنی Task و Forceمورد استفاده قرار نمی گیرند چرا که در یک چنین صورتی، حتی تسامحاً هم نمی توان معنای کارگروه را برای آن در نظر گرفت زیرا Force فی النفسه همراه با دلالت های تعینی و تعیینی «قدرت»، «نیرو» و «زور» هم در زبان حقوق بین الملل و هم در زبان رایج انگلیسی است، همچون عبارت Use of force در ذیل بند ۴ ماده ۲ منشور ملل متحد که با معادل «توسل به زور» معرفی می شود.

اصطلاح مزبور نخستین بار در سال ۱۹۴۱ به کار برده می شود. نیروی دریایی ایالات متحدۀ آمریکا در راستای سامان دهی نیروهای تحت امر، تقسیم کردن آنها را به واحدهای عملیاتی ـ آماده به خدمت ناوگان به Task forceها یا «نیروهای دسته بندی شده» تقسیم می کند و بنا بر اهداف مشترک و اختصاصی، از آنها بهره مند می شود.41 در واقع این اصطلاح در طول جنگ جهانی دوم وارد استفاده در زبان انگلیسی می شود و مشتق شده از دو واژۀ Task و Forceاست. استدلال کاربران زبان انگلیسی برای تولید این واژه این است که گروه ها یا دسته های مزبور باید از ۴ عنصر مشترک برخوردار باشند:

۱- برخورداری از اهداف مشترک

۲- اهداف و راهبردهای موقت

۳- مأموریت و مسیر مشترک

۴- اختصاصی بودن هر یک از آنها برای مأموریت هایشان

در حقیقت، «دسته ها» یا «گروه های» نظامی سامان دهی شده در نیروی دریایی ایالات متحده آمریکا بنا است در راستای یک هدف مشخص، مأموریت، مسیر و زمان مشخص و مشترک اقدام کنند و لذا تصمیم گرفته می شود تا علی رغم وجود تعابیر و اصطلاحات دیگر همچون: SpecialGroup”, “Team Work”, “Squadron”, “Battalion و ... که معادل هایی نظیر: جوخه، دسته، گروه، کارگروه و ... دارند، این اصطلاح را با دلالت های مشخص وارد دایره ارتباطی زبان انگلیسی کنند.

این در حالی است که این اصطلاح پس از آن، در سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (NATO) نیز مورد استفاده قرار می گیرد و رفته رفته به دیگر سازمان ها و نهادهای بین المللی انگلیسی زبان نیز تسری پیدا می کند و دلالت های کاربردی و سیاقی آن هم به سمت «گروه ها یا دسته هایی با اهداف و مأموریت مشترک» جهت دهی شده است. ازین رو است که این اصطلاح یا عبارت را باید برگرفته از «دانش نظامی» ایالات متحده آمریکا دانست.

۳- «ریشه شناسی» یا «علم اشتقاق» واژه ها و عبارات در زبان حقوق بین الملل؛ دانشی کاربردی در تفسیر پویای متون حقوق بین الملل به زبان فارسی

به نظر می رسد محققین و حقوق دانان بین المللی دیگر کشورها به ویژه کشور ما باید بهره مند از ابزار لازم برای «شناخت» دقیق و صحیح مفاهیم و معادل های «اصطلاحات» و «واژه ها»ی زبان های رایج حقوق بین الملل به ویژه انگلیسی باشند. یکی از مهم ترین مصادیق شناخت و آگاهی این قبیل موارد در تفسیر آنها پدیدار می شود. متکلم انگلیسی زبان حقوق بین الملل «آگاهانه» یا «ناخودآگاه» عبارات یا واژه هایی را بر زبان می آورد لیکن باید پذیرفت که حین نگارش و نوشتار متن حقوق بین المللی، واژه ها و عبارات «آگاهانه» انتخاب می شوند چرا که بنا است همراه با تبعات و آثار باشند. لذا اگر پیش فرض بگیریم که اصطلاحات و عبارات مندرج در قراردادها و کنوانسیون های بین المللی به زبان انگلیسی «تعمداً» یا «آگاهانه» انتخاب می شوند، باید پذیرفت که برای تفسیر آنها در زمان مورد نیاز هم چاره اندیشی شده است و به همین سبب، مفسرین انگلیسی زبان حقوق بین الملل دست بازتری برای تفسیر دارند چرا که با معانی تعینی و تعیینی واژه ها و عبارات جامعه انگلیسی یا فرانسوی زبان رشد کرده اند. در یک چنین شرایطی، مخاطب فارسی زبان صرفاً به معنای تحت الفظی امروزی مندرج در فرهنگ لغات مراجعه می کند و صرف نظر از نحوه استفاده، ریشه و اشتقاق واژه، کاربردهای مضاعف آن، نحوه شکل گیری واژه یا عبارت و... اقدام به پذیرش یا امضای «سند» می نمایدکه بعداً ممکن است معضلات یا محدودیت های اجرایی و اعتباری به همراه داشته باشد.

آنچه مسلم است، نکات مطروحه را نمی توان توصیه به عدم تعامل، مناسبات و همکاری های سازنده بین المللی تلقی کرد بلکه مبتنی بر تأمل و دقت در انتخاب واژگان، عبارات و اصطلاحات از یک سو و شناخت کافی از شرایط، اوضاع و احوال و زمینه های گفتاری ـ نوشتاری در تفسیر سند و متن حقوقی بین المللی، از سوی دیگر است.

جمع بندی

به نظر می رسد در آینده ای نه چندان دور، صاحب نظران حقوق بین الملل و زبان شناسی ـ مطالعات شناختی، به نسبت های موجود میان این دانش ها اشارات فراوانی داشته باشند. به ویژه اینکه زبان شناسی را با زیرمجموعه هایی که دربرمی گیرد، همچون زبان شناسی شناختی ـ رایانشی و حتی مطالعات پراگماتیک یا کاربردشناسانه زبان، به واسطه ایجاد نسبت میان گفته های متکلم و نسبت آن با سیاق، معناهای تحت الفظی و نشانه های آنها و ...، می توان روشی مناسب برای تجزیه و تحلیل زبان های رایج حقوق بین الملل تلقی کرد. به طور نمونه، چنانچه بپذیریم زبان حقوق بین الملل نیز یک زبان تخصصی است که منبعث از زبان های رایج بشری مثلاً انگلیسی و فرانسوی است، خواهیم پذیرفت که متکلمین زبان های مزبور در حقوق بین الملل با اتکا به قوه ادراک، شناخت و کاربردهای روزمره واژه ها و عبارات جامعه خود بدان سخن می گویند یا آن را می نویسند. به دیگر سخن، حقوق دان بین المللی انگلیسی یا فرانسوی زبان یا حتی واضع یا مجری حقوقی انگلیسی یا فرانسوی زبان همان هایی هستند که به صورت روزمره با ساختارهای شناختی ـ زبان شناختی زبان خود سر و کار دارند و از آن برای تعاملات جامعه شناختی در جامعه خود نیز بهره مند می شوند. لذا می توان به طور نمونه با استمداد از دانش ریشه شناختی یا اشتقاق واژه ها، مفاهیم مترتب بر کاربردشناسی تجربی زبان، پراگماتیک و ... سعی نمود تا معنا و منظور آنها بهتر فهمیده شود که این مهم در گرو تعریف فازهایی است که در ذیل دانش شناختی و زبان شناختی می توان بسط داد؛ یعنی متکلم انگلیسی زبان حقوق بین الملل عباراتی بر مبنای درک خود تولید می کند، گیرنده اختصاصی پیام او به زبان فارسی یا غیره آن را می بیند، معنای تحت الفظی و بلادرنگ آن را تداعی می کند و در فازهای شناختی و تخصصی تر آن، منظور متکلم یا نویسنده حقوق بین الملل را با استفاده از دایره المعارف شناخت و دانش های خود واکاوی کرده و در نهایت، آن را تعریف و قرائت می کند. در مثالی بسیار ساده، همان گونه که در خلال کار نیز بدان اشاره شد، وقتی معنای عبارت TASK FORCEرا از منظر اشتقاق و ریشه شناسی در ذیل مطالعات زبان شناختی بررسی می کنیم، این فرض در ذهن ما ایجاد می شود که ازآنجایی که این عبارت بدواً از جامعه نظامی ایالات متحده آمریکا نشات می گیرد، می توان متصور دانست که نویسنده یا پردازش کننده آن آگاه به تبعات تفسیری ـ تکلیفی ـ تعهدی آن باشد. این در حالی است که مخاطب این عبارت پیش فرضی آگاهانه راجع به تبعات مزبور آن ندارد.

 

 


1. سید محمد حسین میرزاده، حقوق بین الملل از منظر علوم زبان (تهران: انتشارات شهر دانش، ۱۳۹۹)، ۱۹۰.

2. سید محمد حسین میرزاده، مترجم، ترجمه شفاهی کنفرانس های بین المللی (تهران: انتشارات جنگل جاودانه، ۱۳۹۷)، ۶۰.

3. در میان زبان شناسان دنیا، الفاظ و لغاتی از این دست با تعبیر «لغات مترادف نما» شناخته می شوند که معادل انگلیسی آن “False Friends” و معادل اسپانیایی آن Falsos Amigos است. خصوصیت بارز این لغات که معمولاً در زبان هایی با ریشه لاتین یا انگلوساکسون به وفور یافت می شود این است که املا و بعضاً آوای واژه ها و لغات از زبانی به زبان دیگر بسیار شبیه به هم است لیکن در مقام معنا، تفاوت هایی بعضاً اساسی وجود دارد.

4. به طور نمونه، دانیکا سلسکویچ، زبان شناس و مترجم فرانسوی تبار که از اولین متخصصین حوزه ترجمه شفاهی کنفرانس در دنیا شناخته می شود، در آثار خود به ویژه کتاب ترجمه شفاهی کنفرانس های بین المللی تأکید موکد دارد که در زبان های دنیا، تعداد زبادی واژه و لفظ وجود دارد که قابلیت ترجمه تحت الفظی به زبان های دیگر ندارند. به عقیده نویسندگان اثر حاضر، این پدیده به ویژه میان زبان هایی با ریشه و فرهنگ متفاوت تر، با شدت بیشتری ملاحظه می شود. هرچند همین پدیده حتی در میان زبان های فرانسوی و انگلیسی نیز به چشم می خورد جایی که به طور نمونه، لغت Crime در نظام حقوقی فرانسه یک طور تعبیر می شود و در نظام حقوقی کشورهای انگلیسی زبان، حدود و ثغور و دلالت های آن متفاوت است.

5. ن.ک: سید محمد حسین میرزاده، حقوق بین الملل از منظر علوم زبان، پیشین، ۱۸۴-۱۹۰؛ علی مشهدی و سید محمد حسین میرزاده، «نقش زبان استراتژیک در تفسیر اسناد و متون حقوقی بین المللی»، فصلنامه سازمان های بین المللی ۹(۱۳۹۸): ۱۵۵-۱۶۲؛ علی مشهدی و سید محمد حسین میرزاده، «پیوست معنا به تفسیر در متون حقوق بین الملل نسبت معیارهای حقوقی با مفاهیم شناختی و انعکاس سیاسی»، پژوهشهای حقوقی شهردانش ۴۷(۱۴۰۰)، ۲۷۰.

Seyed Mohammad Hossein Mirzadeh, Ali Mashhadi & Mohammad Ali Kafaei Far, “Towards a Communicative Model of Language of International Law: From Linguistic Sign to Cognitive Complements”, International Journal of Law& world, 7)2021): 29-44; Ali Mashhadi & Seyed Mohammad Hossein Mirzadeh, “Cognitive Phraseological Variations in Terminology of Public International Law, and Its Application in Translation into Farsi”, International Journal of Law& world 6(2020): 7-11.

6. عقیده زبان شناسان اسپانیایی بر این است که تفاوت این الفاظ در واقع در نوع استفاده آنها در جامعه در ذیل کاربردشناسی زبان تبیین شده است؛ جایی که یک جا سخن از ماهی یا مرغ زنده است و جایی دیگر، منظور، دام یا طیور آماده طبخ است.

7. Google. “Wiktionary, The Free Dictionary”, 2015, 194, http//www.Wiktionary.Org UN Charter.

8. Eduardo Moyano Estéves, “La Formación del Principio de la Buena Fe en el Derecho Romano y su Influencia en la Legislación Española Actual”, Universidad de Salamanca 3(2016-2017), 21.

9. D. Nörr, “La Fides en el Derecho Internacional Romano”, Seminario Complutense de Derecho Romano (UrisicinoAlvarez, Madrid,1996), 3.

10. Castresana

11. A. Castresana, Fides, Bona Fides: un Concepto para la Creacion del Derecho, (Madrid: Ed. Tecnos,, 1991).12

12. Cicerón

13. به نظرم زمانی می توان از رشد موثق “Fides” (وفاداری) سخن گفت که به آن چه می گوییم، عمل کنیم.

14. علی رغم این، تأثی می جوییم به پیروان مکتب فلسفی «رواقی گری» که ریشه شناسی الفاظ جزء ذاتی علاقه مندی آنها بوده و ازاین رو، اظهار می کنیم که “Fides” برای این “Fides” شد که بنا بود بدان چه می گوییم، عمل کنیم.

15. Estéves de soja

16.“Fides”ر ا زمانی به کار می برند که آنچه را گفته شده و یا وعده شده به طور کامل محقق شود؛ ماهیت استفاده از “Fides” در بیانات همین است؛ یعنی اوفو بالعقود؛ عمل به آنچه توافق شده است. در مورد عمل به تعهدات میان پروردگار و بندۀ او هم همین است که گفته می شود “Foedus”

17. DiosaFides

18. Estéves, op cit., 15.

19. عمل بدان چه گفته (توافق) می شود. (اوفو بالعقود)

20. Estéves, op cit., 17.

21. حسن نیت

22. قانون مدنی (حقوق مدنی)

2323. Ibidem

24. Estéves, op cit., 43

25. M. Salazar revuelta, formacion en el derecho romano y en la tradicion del principio de la buena fe y su proyección en el derecho comunitario europeo (revista internacional de derecho romano, 2005), 342.

2626. Estéves, op cit., 15.

27. CATON

28. بایست وجوه را با حسن نیت پرداخت نمود.

29. در محکمه هایی که اشعار داشته می شود مطابق با حسن نیت.

30. Lombardi

3131. Lombardi, De la Fides a la Bona Fides (Milan: giufre, 1961), 54.

32. Grosso

33. Castresana, A., “Las Definiciones de la Propuesta de Reglamento Relativo a una Normativa Común de Compraventa Europea”, Cuadernos de Derecho Transnacional, Marzo de 2013, Nota 20

34. Castresana, Fides, Bona Fides: un Concepto para la Creacion del Derecho, op. cit., 36.

35. Castresana, Las Definiciones de la Propuesta de Reglamento Relativo a una Normativa Común de Compraventa Europea, op. cit., 71.

36. Fernandez bujan

37. Wieacker

38. A. Fernández de Bujan, “El Papel de la Buena Fe en los Pactos, Arbitrajes y Contratos”, Revista de Derecho de la U.N.E.D 21(2010), 73.

39. Salazar Revuelta

40. Salazar Revuelta, op. cit., 42.

41. “NATO”, 21/5/2016,https://mc.nato.int/media-centre/news/2016/what-is-a-maritime-task-force.

 

الف) منابع فارسی
- میرزاده، سید محمد حسین میرزاده، مترجم. ترجمه شفاهی کنفرانس های بین المللی. تهران: انتشارات جنگل جاودانه، ۱۳۹۷.
- میرزاده، سید محمد حسین. حقوق بین الملل از منظر علوم زبان. تهران: انتشارات شهر دانش، ۱۹.
- مشهدی، علی و سید محمد حسین میرزاده. «نقش زبان استراتژیک در تفسیر اسناد و متون حقوقی بین المللی». فصلنامه سازمان های بین المللی ٩(١٣٩٨): ١٤٧-١٦٨.
- مشهدی، علی و سید محمد حسین میرزاده. «پیوست معنا به تفسیر در متون حقوق بین الملل نسبت معیارهای حقوقی با مفاهیم شناختی و انعکاس سیاسی». پژوهشهای حقوقی شهردانش ٤٧(١٤٠٠): ٢٧٠.
ب) منابع خارجی
انگلیسی
- Google. “Wiktionary, The Free Dictionary”, 2015, http//www.Wiktionary.org
UN Charter, 194.
- Mirzadeh, Seyed Mohammad Hossein, Ali Mashhadi & Mohammad Ali Kafaei Far. “Towards a Communicative Model of Language of International Law: From Linguistic Sign to Cognitive Complements”. International Journal of Law& world 7(2021): 29-44.
- Mashhadi, Ali & Seyed Mohammad Hossein Mirzadeh. “Cognitive Phraseological Variations in Terminology of Public International Law, and Its Application in Translation into Farsi” International Journal of Law& world 6(2020): 7-11.
اسپانیایی
- Estéves, Eduardo Moyano, “La Formación del Principio de la Buena Fe en el Derecho Romano y su Influencia en la Legislación Española Actual”, Universidad de Salamanca, 2016-2017.
- Nörr, D., “La Fides en el Derecho Internacional Romano”, Seminario Complutense de Derecho Romano, UrisicinoAlvarez, Madrid, 1996.
- Salazar Revuelta, M., Formación en el Derecho Romano y en la Tradición Romanística del Principio de la Buena Fe y su Proyección en el Derecho Comunitario Europeo, Revista Internacional de Derecho Romano, 2005.
- Castresana, A., Fides, Bona Fides: un Concepto para la Creacion del Derecho, Ed. Tecnos, Madrid, 1991.
- Castresana, A., “Las Definiciones de la Propuesta de Reglamento Relativo a una Normativa Común de Compraventa Europea”, Cuadernos de Derecho Transnacional, Marzo de 2013, Nota 20
- Cicerón, In verrem, 6,83
- Lombardi, De la Fides a la Bona Fides, Milan: giufre, 1961.
- Fernández de Bujan, A.,El Papel de la Buena Fe en los Pactos, Arbitrajes y Contratos, Revista de Derecho de la U.N.E.D, Madrid, 2010.