تحلیل سیاست تقنینی کیفری ایران، عراق و امارات متحده عربی در حفاظت از خاک (مطالعه تطبیقی)

نوع مقاله : علمی- پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار، گروه حقوق جزا و جرم‌‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.

2 دانشجوی دکترای حقوق جزا و جرم‌شناسی، دانشکده حقوق، دانشگاه قم، قم، ایران.

10.48300/jlr.2022.351248.2119

چکیده

حفاظت از محیط زیست و به‌تبع آن حفاظت از خاک، امروزه در سیاست کیفری نظام‌های حقوقی مختلف مورد توجه قرار گرفته است. در نوشتار پیش‌‌رو، با هدف شناخت سیاست کیفری سه کشور ایران، عراق و امارات متحدۀ عربی در حفاظت از خاک، در قالب مطالعۀ موردی و به روش تحلیلی-توصیفی کوشش شد که با بررسی مقررات موضوعه، واکنش سیاست جنایی این سه کشور در مواجهه با رفتارهای آسیب‌رسان به خاک مورد شناسایی قرار گیرد. ابتدا زمینه‌های آسیب به خاک و پس از آن مقررات موضوعه و سیاست کیفری اتخاذ شده در هر زمینه، مورد بررسی قرار گرفت تا رویکرد دولت‌ها، نسبت به محیط زیست، به‌طور عام و نسبت به خاک، به‌طور خاص، از این حیث که کانون توجه سیاست کیفری، صیانت از محیط زیست به‌عنوان ارزشی بنیادین، یا وابسته به انسان و منافع او است، روشن شود. شناخت این مؤلفه‌ها، به لحاظ ماهوی و نحوۀ پاسخ‌دهی نظام سیاست جنایی این سه کشور به پدیدۀ مجرمانه (اعم از جرم و انحراف)، به لحاظ شکلی، جایگاه سیاست کیفری آنها را در دسته‌بندی نظام‌های بزرگ سیاست جنایی مشخص می‌سازد؛ در نهایت، این بررسی نشان داد که رویکرد انسان‌محور به محیط زیست، بر حفظ تعادل اکولوژیک غلبه داشته و به لحاظ مدل‌‌شناختی، سیاست جنایی هر سه کشور در زمینۀ حفاظت از خاک نزدیک به مدل دولت ـ جامعۀ لیبرال است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

The Analysis of Legislative Criminal Policy of Iran, Iraq, and United Arab Emirates in Soil Conservation (Comparative Study)

نویسندگان [English]

  • ruhollah akrami 1
  • ali nabi 2
1 Associate Professor, Department of Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran.
2 Ph.D. Student in Criminal Law and Criminology, Faculty of Law, Qom University, Qom, Iran.
چکیده [English]

Nowadays, environmental protection and consequently soil conservation have been considered in the criminal policy of different legal systems. To recognizing the criminal policy of three Iran, Iraq, and United Arab Emirates Countries in soil conservation in the form of a case study and analytical-descriptive method, the current study tried to investigate the Positive Law to identify the political criminal reaction of these three countries in confrontation with harmful behaviors to soil. First, damages to the soil and then Positive Law and the taken criminal policy in each field have been investigated to clarify government’s approaches to the environment in general and to the soil in particular, considering that the center of attention of criminal policy is environmental protection as a fundamental value or it is dependent on human and his interest. Recognizing these components substantively and the responsibility of the criminal policy of these three countries to the criminal phenomenon (including crime and deviation) in terms of form specify their criminal policy position in the categorization of big criminal policy systems; finally, this study showed that human-oriented approach to environment has overcome ecological protection balance and considering cognitive model, the criminal policy of all three countries is near to liberal government-society in the field of soil conservation.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Soil Conservation
  • Criminal Protection
  • Iran Criminal Policy
  • Iraq Criminal Policy
  • United Arab Emirates Criminal Policy
الف) منابع فارسی
- باقری نصرآبادی، محمد، علیرضا چیت‌سازیان و وحید یاوری. «طراحی نظام حکمرانی منابع مشترک مرتعی در جمهوری اسلامی ایران؛ کاربستی از رویکرد تحلیل نهادی». اندیشه مدیریت راهبردی، 14، 28(1399)، 389-422. 
10.30497/SMT.2021.240430.3194
- بحرینی، سید حسین و کیوان کریمی، مترجم. برنامه‌ریزی محیطی برای توسعه زمین، راهنمایی برای برنامه‌ریزی و طراحی محلی پایدار. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
- تقی‌‌زاده انصاری، مصطفی. حقوق محیط زیست در ایران. تهران، انتشارات سمت، 1398.
- حسینی، سیدمحمد. سیاست جنایی در اسلام و در جمهوری اسلامی ایران. چاپ چهارم. تهران، انتشارات دانشگاه تهران، 1394.
- دهقانیان، سیاوش، عوض کوچکی و علی کلاهی اهری، مترجم. جغرافیای کشاورزی. مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد، 1379.
- رفاهی، حسینقلی. فرسایش آبی و کنترل آن. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1385.
- عبدالهی، محسن، مترجم. کتابچه قضایی حقوق محیط زیست. چاپ سوم. تهران: انتشارات خرسندی، 1400.
- عبدالهی، محسن. «حمایت کیفری از محیط زیست: تأملی بر بایسته‌های حقوق کیفری زیست‌محیطی». علوم محیطی، 5، 1(1386)، 97-117.
https://www.sid.ir/paper/117759/fa
- علی بابایی، احمد. برگزیدۀ تفسیر نمونه. جلد دوم. تهران: انتشارات دارالکتب الاسلامیه، 1379.
- عموزاد مهدیرجی. قدرت تشخیص اراضی ملی از مستثنیات (مبانی، عناصر و آثار حقوقی). چاپ دوم. تهران: نشر دادگستر، 1396.
- غلامی، حسین. «اصل حداقل بودن حقوق جزا». فصلنامه پژوهش حقوق کیفری، 1، 2(1391)،41-65.https://jclr.atu.ac.ir/article_2195.html
-فهیمی، عزیزاله و علی مشهدی. «ارزش ذاتی و ارزش ابزاری در فلسفه محیط زیست (از رویکردهای فلسفی تا راهبردهای حقوقی)». فصلنامه علمی-پژوهشی دانشگاه قم،11، 1 (1388)، 195-216. 
https://www.sid.ir/paper/98290/fa
- قبادی، کاوه و حسین ناصری مقدم. «مالکیت در حصار کاربری، نگاهی به تعیین کاربری از منظر فقه و حقوق». دانشنامه حقوق اقتصادی، 19، 2(1391)، 101-133.
https://doi.org/10.22067/le.v19i2.27378
- کردوانی، پرویز. جغرافیای خاک‌ها. چاپ هشتم. تهران: انتشارات دانشگاه تهران، 1382.
-لسانی، سیدبهزاد و علی مشهدی. «حفاظت از محیط زیست توسط شهروندان و سازمان‌های مردم‌نهاد در چارچوب اصول هشتم (امر به معروف و نهی از منکر) و سی و چهارم قانون اساسی در نظام حقوقی جمهوری اسلامی ایران». فصلنامه دانش حقوق عمومی، 7، 21(1397)، 125-146.
 - مثنوی، عباس. «رویکرد تطبیقی لیبرالیسم و پست‌مدرنیسم نسبت به بحران خشک‌سالی در خاورمیانه». فصلنامه نشریه بین‌المللی پژوهش ملل، 48(1398)، 69-81.
- مشهدی، علی. حق بر محیط زیست سالم (الگوی ایرانی ـ فرانسوی). تهران: انتشارات میزان،1392.
- مشهدی، علی. مجموعه محشای قوانین و مقررات محیط زیست (متون بنیادین حفاظت از محیط زیست). جلد اول. چاپ دوم. تهران: انتشارات خرسندی، 1400.
- مقدسی، محمدباقر و محمد فرجیها. «ویژگی‌های سیاست‌های کیفری عوام‌گرا (مطالعه تطبیقی)». مطالعات حقوق تطبیقی،4، 2(1392)، 137-155.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین. درآمدی بر پژوهش در نظام عدالت کیفری، فرصت‌ها و چالش‌ها، بایسته‌های پژوهش در نظام عدالت کیفری. تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1392.
- نجفی ابرندآبادی، علی‌‌حسین. کیفر شناسی نو ـ جرم‌شناسی نو (درآمدی بر سیاست جنایی مدیریتی خطر مدار)، مجموعه مقالات تازه‌های علوم جنایی. کتاب اول. چاپ دوم. تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1392.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، مترجم. نظام‌های بزرگ سیاست جنایی. چاپ چهارم. تهران: انتشارات حقوقی میزان، 1398.
- نجفی ابرندآبادی، علی حسین، مترجم. درآمدی بر سیاست جنایی. تهران: بنیاد حقوقی میزان، 1399.
- واحدی، سیدسیاوش و عاطفه لرکجوری. «جرایم زیست‌محیطی ناشی از آلودگی خاک با تأکید بر آلودگی‌های ناشی از دفع پسماند در جنگل سراوان رشت». مقالۀ ارائه شده در کنفرانس ملی حقوق در چشم‌انداز 1404، رشت، 12 دی ماه 1398.
 https://civilica.com/doc/978169
ب) منابع خارجی
عربی
- عبدالامیر المظفر، نادیة، مهند سبتی کاظم و بیان عبدالمطلب مهدی. «فاعلیة القوانین البیئیة وأثرها فی تغییر الواقع البیئی الحالی والمستقبلی للعراق». مجلة الدراسات البیئیة، مرکز علوم البحار، جامعة البصرة، 14(2015)،1-11.
- اسعد نداوی، حمید. «عقوبات جرائم تلویث البیئه فی التشریع العراقی». مجله العلوم القانونیه و السیاسیه. عدد خاص بابعاد الموتمر العلمی الدولی الثالث لکلیه بلاد الرادفین الجامعه، (2020)، 397-428.
- جهیه فرج، سکنه و تغرید قاسم محمد. «التصحر والتملح فی العراق وأثاره الاقتصادیة مع إشارة خاصة إلى محافظة البصرة للمدة (2004-2015)». مجله الاقتصادی الخلیجی، 33(2017)،51-81.
- ربیع خاطر، محمود. الوافی لتشریعات و احکام الامارات العربیه المتحده، قانون المعاملات المدنیه المعدل بالقانون الاتحادی رقم (30) لسنه 2020 معلقا علیه باحدث احکام القضاء. القاهره: دار محمود، 2021.
- عبدالامیر، عارف محمد. «جریمة تلوث البیئة دراسة مقارنة بین القانون العراقی والقانون الأردنی». رساله الماجیستر، عمان: جامعه الشرق الاوسط، 2019.
- غانم، د.سحر حیال و م.م محمد علی مهارمزی. «النظام القانونی لتملیک العقارات المتجاوز علیها، العراق انموذجا». مجله الرافدین للحقوق، 20، 72(2020)، 88-135.
انگلیسی

 - Chapman, Graham P and Cathleen M Baker. The Changing Geography of Africa And The Middle East. London: Taylor & Francis e-Library, 2003.
- Dusan, Zachar. Soil Erosion (Developments In Soil Science 10). Bratislava: Veda Publishing House of the Slovak Academy Of sciences, 1982.
- Jabbar ashour, Ameel. “Criminal Measures Against Offenders of Environmental Pollution Crimes in Iraq After 2003”. The Journal of Social Sciences Research, Special Issue, 4, (2018), 156-164.
https://ideas.repec.org/a/arp/tjssrr/2018p156-164.html
- Snakin, V.V, P.P Krechetov, T.A Kuzovnikova, I.O Alyabina, A.F Gurov & Stepichev,A.V. “The System of Assessment of Soil Degrsdation”, Soil Technology, 8, 4)1996): 331-343.
https://doi.org/10.1016/0933-3630(95)00028-3
-Simon, Aspinall. Environmental Development and Protection in the UAE, in United Arab Emirate: A New Perspective. Edited by Ibrahim Al’abed & Peter Hellyer. London: Trident Press, 2001.
-Singh, Kanishka. Legislation: Environmental Law Regime in the United Arab Emirates: An Investor’s Guide to Environment Compliance in the Construction Industry, Zurich: The Center for Islamic and Middle Eastern Legal Studies, 2014.
-The Federal Environment Agency. Lights On The Most Important Efforts To Protect The Environment In The United Arab Emirates, Abu Dhabi: Media File For The Ministry Of Environment And Water, On The Occasion Of The 10th National Environment Day, 2007.
-United Nations Environment Program In Iraq “Post-Conflict Assessment, Clean-up and Reconstruction”, Nairobi, 2007, Retrieved From http://www.unep.org.
- Westbrook, David A. “Liberal Environmental Jurisprudence”. University at Buffalo School of Law, 27, (1994), 619-712. Accessed November 27, 2017
https://digitalcommons.law.buffalo.edu/journal_articles/628
ج) وب‌سایت‌ها
- قانون حمایة و تحسین البیئة رقم (27) لسنة 2009
https://iraqld.hjc.iq/LoadLawBook.aspx?SC=040520106055384
 -  قانون اتحادی رقم (42) لسنة 9111 م فی شأن حمایة البیئة وتنمیته
https://www.dewa.gov.ae/~/media/Files/About%20DEWA/Legislations/Arabic/24%20of%201999%20arabic.ashx