تعیین مسؤول حادثه رانندگی از میان مالک و راننده اتومبیل با نگاهی به قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسندگان

1 استاد تمام و عضو هیئت علمی دانشگاه ولیعصر رفسنجان، رفسنجان، ایران

2 دانشجو دکترای فقه و حقوق خصوصی، دانشگاه خوارزمی، تهران، ایران

چکیده

اتومبیل همراه با امکانات نوینی که از نظر حمل ونقل و ترابری در اختیار بشر قرار داده است خطرات گوناگونی را نیز برای بشر پیش آورده. در مقابل این خطرات، مسؤولیت مدنی به عنوان ضمانت ‌اجرای حقوق اشخاص، ایفای نقش می‌کند. حوادث رانندگی، از مهمترین مسائلی هستند که در قرن اخیر دادگاه‌ها را به خود مشغول داشته‌اند. همین امر ضرورت دخالت قانون‌گذار در جهت کاهش آسیب‌های ناشی از این پدیده را به خوبی روشن می‌کند. «قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری زمینی در مقابل شخص ثالث» مصوب 1347 و نیز قانون اصلاح آن مصوب 1387 در راستای همین امر وضع شده‌اند. با این حال متأسفانه هنوز در این قانون نواقصی وجود دارد از جمله در مواردی که اتومبیل در تصرف شخص دیگری غیر از مالک باشد و باعث خسارتی شود در صورتی که اتومبیل بیمه نداشته باشد یا مبلغ خسارت بیش از مقداری است که بیمه پرداخت می‌کند، زیان‌دیده به چه کسی می‌تواند رجوع کند مالک یا راننده؟ نظرات در این خصوص متعدد است اما در نهایت نظریه‌ای مطرح می‌شود که طبق آن کسانی که ممکن است دارنده وسیله نقلیه بر اساس مادةک موضوع این قانون باشند بر چهار دسته تقسیم می‌شوند:1- مالک؛ 2- متصرف غیرقانونی؛ 3- متصرف قانونی که وسیله نقلیه را در جهت منافع مالک در تصرف دارد؛ 4- متصرف قانونی که وسیله نقلیه را در جهت منافع خود در تصرف دارد که این نظریه به دلیل سازگاری بیشتر با قانون و فقه اسلامی و بیان فروض مختلف، نظریه مورد قبول و برتر است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Determination Responsible for the Accident between Car Owner and Driver in Mandatory Insurance Law of Civil Liability Owner of Motorized Vehicles

نویسندگان [English]

  • Hamid Bahrami Ahmadi 1
  • Reza Aghaabbasi 2
1 Professor at Valiasr University of Rafsanjan, Rafsanjan, Iran
2 Ph.D. Student at Department of Private Law at Kharazmi University, Tehran, Iran
چکیده [English]

Despite the vast benefits of automobiles for transportation industry, it brought various risks to people’s daily life. Against these risks, civil liability contribute guarantee the rights of individuals. Car accident has been one of the most important issues at courts in the last century. This provides necessity legislator intervention in order to reduce damages caused by this phenomenon. In this regard, the civil liability compulsory insurance of owners of land vehicles toward third parties approved in 1968 and the amendment was in 2008. However, unfortunately there are yet defects in this law, for instance when car hasn’t insurance or amount of damage is more than amount that insurance pays, to whom can the injured refer? Owner or driver? There are many viewpoints, but finally the theory will be mentioned which the people that may have land automobiles based on first provision of mentioned law, are four categories: 1- owner; 2- illegal proprietor; 3- legal proprietor who has vehicle for owner profits; 4- legal proprietor who has vehicle for his/her benefit. This theory is better and widely accepted because it is logically more consistent with legal rules.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Owner of the Vehicle
  • Driver of the Vehicle
  • Compulsory Insurance Law Responsible for the Incident
  • Illegal Occupier
الف) منابع فارسی
امامی، حسن. حقوق مدنی. جلد دوم. چاپ نوزدهم. تهران: انتشارات اسلامیه، 1386.
امیری قائم‌مقامی، عبدالمجید. حقوق تعهدات. جلد اول. چاپ دوم. تهران: انتشارات مجد، 1380.
ایزانلو، محسن. «نقد و تحلیل قانون اصلاحیه قانون بیمه اجباری». فصلنامه حقوق 38 (1387): 56-37.
بهرامی احمدی، حمید. ضمان قهری مسؤولیت مدنی. چاپ اول. تهران: انتشارات دانشگاه امام صادق (ع)، 1391.
بهرامی احمدی، حمید. قواعد فقه. جلد اول. چاپ اول. تهران: دانشگاه امام صادق (ع)، 1388.
بهرامی احمدی، حمید. مسؤولیت مدنی. تهران: نشر میزان، 1388.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر. ترمینولوژی حقوق. چاپ هیجدهم. تهران: انتشارات کتابخانه گنج دانش، 1386.
خدابخشی، عبدالله. «بطلان رویه قضایی باطل، بررسی ماده 10 قانون بیمه اجباری مسؤولیت مدنی دارندگان وسایل نقلیه موتوری در مقابل شخص ثالث». ماهنامه تازه‌های جهان بیمه 82 (1384): 62-44.
خدابخشی، عبدالله. «مسؤولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی و تحولات آن در حقوق ایران». مجله حقوقی دادگستری 74 (1390): 128-103.
کاتوزیان، ناصر. حقوق مدنی، الزام‌های خارج از قرارداد (ضمان قهری). چاپ ششم. تهران: دانشگاه تهران، 1385.
کاتوزیان، ناصر، لعیا جنیدی و مجید غمامی. مسؤولیت مدنی ناشی از حوادث رانندگی. چاپ سوم. تهران: دانشگاه تهران، 1386.
محمدی، محمدمهدی. حقوق بیمه. تهران: نشر میزان، 1385. 
ب) منابع عربی
الحر العاملی، محمدبن‌الحسن. وسائل‌الشیعه. جلد 19. چاپ هفتم. تهران: مکتبه اسلامیه، 1375.
السهنوری، عبدالرازق. الوسیط فی شرح القانون المدنی، عقود الغرر و التأمین. جلد دوم. بیروت: دارالاحیاء التراث العربی، 1364.
النقیب، عاطف. النظریة العامة للمسؤلیة الناشئة عن الفعل الشخص. ﺍﻟﻁﺒﻌﺔ ﺍﻟﺜﺎﻟﺜﺔ. لبنان: منشورات عویدات، 1404 هـ. ق.
قرآن کریم.
 
ج) منابع انگلیسی
Dias, Michael. Tort Law. London: Secondeditcon, 1965.
G. Fleming, John. An Introduction to the Law of Tort. 2nd Ed. Prosser. London: Clarendon P, 1992.
Manole Decebal, Bogdan. Coordinates of Tort Civil, Liability in The Context of the Application of the European Procedure Based on Amiable Settlement, Decembrie 1918 university, Albalulia Faculty of Law and Social Sciences.
Shavell, Steven. Econamic Analysis of Accident Law. Massachsetts: Harvard University Press 1987.
Wolfberg, Matisyahu, Hooldayan. “A Driver’s Liability in Halacha and Civil Law Haravmendelshafran and the Dan Bus Company”. Last Modified March, 2009, http://thehalachacenter.org/library/journal/2011/06/28/a-drivers-liability-in-halacha-civil-law/.