ارزیابی مفهوم، جایگاه و دامنه شمول نرخ خدمات از منظر آرای هیئت عمومی دیوان عدالت اداری

نوع مقاله : علمی - ترویجی

نویسنده

استادیار دانشکده حقوق و علوم انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز

چکیده

هرچند به موجب بند 26 اصلاحی 27/08/1386 ماده 80 قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 01/03/1375، نرخ خدمات در معنای مضیق آن به عنوان بهای خدمات ارائه‌شده به شهروندان از سوی شهرداری و سازمان‌های وابسته به آن با رعایت آیین‌نامه مالی و معاملات شهرداری‌ها و با لحاظ مقررات مربوط، تعریف گردیده است با این وجود، از یک سو به دلیل عدم تصویب هرگونه ‌آیین‌نامه یا دستورالعمل اجرایی ناظر به تبیین مفهوم، گستره شمول و تشریفات ناظر به نحوه وضع و وصول آن و از سوی دیگر به جهت ارائه تأویل‌ها و تفسیرهای متعدد از بهای خدمات و نیز گسترش اجتناب‌ناپذیر دامنه شمول آن پیرو تصویب ماده 174 قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران، نرخ خدمات تحت نه محورِ بهای ارائه خدمات معین شهری، بهای استفاده از خدمات عمومی شهری، نرخ خدمات جایگزین عوارض شهری، تعرفه محلی خدمات شهری، حقوق دیوانی خدمات اخذشده از سایر شهرداری‌ها یا دیگر دستگاه‌های اجرایی، هزینه مشروع نمودن اقدامات و تصرفات غیرقانونی، حقوق دیوانیِ تخلفات شهری، حقوق دیوانی مشروع نمودن فعالیت‌ها و اقدامات مجاز شهری و نهایتاً تعرفه خدمات فنی تابعان بخش خصوصی، موضوعِ سیاست‌های اغلب درآمدی شوراهای اسلامی شهر در سراسر کشور قرار گرفت. امری که متعاقب ابطال اغلب مصوبات مذکور در هیئت عمومی دیوان عدالت اداری، بازخوانش معنی، دامنه شمول و کارکردهای نرخ خدمات در گستره حقوق شهری ایران را به همراه داشته است. 

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله [English]

Assessment of Concept, Place, and Scope of Inclusion of Rate of Services from Aspects of Awards of Full Bench of High Court of Administrative Justice

نویسنده [English]

  • Dr. Amir Iravanian
Assistant Professor of Islamic Azad University, Shiraz Branch
چکیده [English]

Although according to clause 26 of article 80 (reformed at 1386/08/22) of Organization, Duties, and Election of Islamic Municipal Councils and Election of Mayors Act, approved at 1375/03/01, the rate of services, in the limited sense, as price of made services to citizens by municipalities and its depended organizations by observing financial by law and municipalities transactions by regarding the relative provisions defined, in spite of the fact from one side because of disapproval any by law or executive agenda, be applicable to clearness of the concept of, slope of inclusion and formalities relating to the form of passing and its reaching and on the other hand because of paraphrases and interpretations of services rate and also unavoidable deployment of scope of its inclusion following the approval of article 174 of fifth five year plan of Islamic Republic of Iran, the rate of services replaced by municipal duties, local tariff of municipal services, governmental duties taken from municipals and other executive organizations, charge of making legitimate the illegal actions and possessions, governmental duties of civil offenses, governmental duties for making legitimate the allowed civil actions and finally tariff of technical services for subjects of private sectors. Private sectors subject of mostly income policies of Islamic councils in all over the land, a matter - after voiding the most regulations by Full Bench of High Court of Justice of Administrative Law - accompanied with re-reading the meaning, slope of inclusion and the function of services rate in width of Iran Civic Law.

کلیدواژه‌ها [English]

  • Services Rate
  • Islamic Council of City
  • High Court of Administrative Justice
  • Governmental Duties
  • Direct Services
آیین‌نامه اجرایی نحوه وضع و وصول عوارض توسط شوراهای اسلامی شهر، بخش و شهرک موضوع قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 07/07/1378.
آیین‌نامه اجرایی ماده (13) قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق کشور مصوب 18/11/1377.
آیین‌نامه مالی شهرداری‌ها مصوب 12/04/1346.
دادنامه شماره 1116 مورخ 24/09/1394 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 3454/93/4ش-11/04/1393 شورای اسلامی شهر مشهد از تاریخ تصویب.
دادنامه شماره 1233 الی 1236 مورخ 19/10/1395 موضوعِ 1- ابطال قسمت دوم مصوبه شماره 17633-27/06/1389 شورای اسلامی شهر شیراز که برای تابلوهای معرف محل که خارج از شرایط و ضوابط مندرج در بندهای الف، ب، ج ردیف اول مصوبه تعیین عوارض کرده است؛ 2- ابطال بند 1-2 ردیف 2 مصوبه یادشده در تعیین ضریب محاسبه و همچنین مصوبه شماره 35562-14/08/1392 شورای اسلامی یادشده که طی آن ضرایب مندرج در مصوبه 17633-27/06/1389 در قسمت مربوط به اضافه مساحت تابلوهای معرف محل افزایش یافته است.
دادنامه شماره 1259 مورخ 20/11/1394 موضوعِ ابطال ماده 14 تعرفه عوارض محلی شهر اردبیل در سال 1388 مصوب شورای اسلامی شهر اردبیل.
دادنامه شماره 126 مورخ 19/02/1396 موضوعِ ابطال ردیف 2 جدول 27 تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1395 مصوب شورای اسلامی شهر سنندج.
دادنامه شماره 1308 مورخ 10/12/1395 موضوعِ ابطال ماده 29 دفترچه عوارض شورای اسلامی شهر صفادشت در سال 1394 در خصوص وضع عوارض بر املاک رهاشده از تاریخ تصویب در اجرای مقررات ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 1310 مورخ 18/12/1394 موضوعِ ابطال ماده واحده مصوبه شماره 4030/ش الف س-14/11/1386 و تبصره‌های 6 و 8 آن و مصوبه اصلاحی آن به شماره 8596-08/11/1387 شورای اسلامی شهر شیراز از تاریخ تصویب.
دادنامه شماره 1345 مورخ 07/12/1395 موضوعِ تبصره‌های ماده 5 تعرفه بهای خدمات و عوارض ساختمانی شورای اسلامی شهر نوشهر مصوب 1391.
دادنامه شماره 154 مورخ 26/02/1396 موضوعِ ابطال مصوباتی از شورای اسلامی شهر کرمان.
دادنامه شماره 1681 الی 1735 مورخ 08/10/1393 موضوعِ ابطال عوارض کسب و پیشه مشاغل، عوارض سالیانه، عوارض ماهانه، عوارض افتتاح و بهای خدمات برای بانک‌ها و عابربانک‌ها.
دادنامه شماره 180 مورخ 02/03/1396 موضوعِ ابطال بندهای 12 تا 17 ماده 67 و ماده 68 در خصوص عوارض و اعطای پروانه کسب به تأسیسات اقامتی و ماده 66 تعرفه تصویبی بهای خدمات و عوارض شهرداری سرعین برای سال 1393 مصوب 15/11/1392.
دادنامه شماره 1818 مورخ 06/11/1393 موضوعِ ابطال بند 3 ماده 14 تعرفه عوارض محلی مصوب سال 1389 شورای اسلامی شهر اردبیل.
دادنامه شماره 182 مورخ 02/03/1396 موضوعِ ابطال ماده 16 تعرفه عوارض سال 1393 و ماده 15 تعرفه عوارض سال 1394 با عنوان عوارض حذف و کسری پارکینگ و بهای خدمات حذف پارکینگ ناشی از کسری یا حذف آن در اجرای مقررات ماده 92 قانون تشکیلات و آیین دادرسی دیوان عدالت اداری مصوب سال 1392.
دادنامه شماره 1850 مورخ 12/11/1393 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 6102/2/ش-20/12/1384 شورای اسلامی شهر مشهد.
دادنامه شماره 1962 مورخ 11/12/1393 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 3/14394/85-24/02/1385 شورای اسلامی شهر گرگان.
دادنامه شماره 215 الی 220 مورخ 16/03/1396 موضوعِ ابطال تبصره 2 ماده 1، تبصره 4 و 5 ماده 14، مواد 15، 16، 20، 24، 25، 30، 31، 35 و تبصره‌های آن و تبصره اصلاحی ماده 35، 36 و تبصره آن، 40، 41، 44 از دفترچه یکپارچه‌سازی ضوابط محاسبات درآمدی مصوب شورای اسلامی شهر مشهد.
دادنامه شماره 219 مورخ 26/04/1391 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 138-18/03/1388 شورای اسلامی شهر دزفول مبنی بر تعیین عوارض کسب و پیشه از فعالیت بانک‌ها، مؤسسات مالی و اعتباری و صندوق‌های قرض‌الحسنه و مراکز پست‌بانک و مراکزی که فعالیت کشوری و غیرمحلی دارند.
دادنامه شماره 234/87 مورخ 16/04/1387 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 1704/2/ش مورخ 22/04/1385 شورای اسلامی شهر مشهد.
دادنامه شماره 278 مورخ 01/05/1396 موضوعِ ابطال مصوبه اخذ عوارض سالانه حق انشعاب آب و فاضلاب و برق و تلفن و گاز 5 درصد مبلغ انشعاب مصوب شصت و هفتمین جلسه شورای اسلامی شهر کاشمر مورخ 14/10/1393.
دادنامه شماره 341-340 مورخ 03/06/1395 موضوعِ ابطال مصوبات دویست و سی و سومین جلسه علنی مورخ 09/11/1390 شورای اسلامی شهر شیراز موضوع نامه‌های شماره 26373/ش الف س و 26444/ش الف س-11/11/1390 شورای اسلامی شهر شیراز از تاریخ تصویب.
دادنامه شماره 37-38 مورخ 15/03/1396 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 3168/3ش-29/06/1386 شورای اسلامی شهر مشهد در خصوص تعیین بهای خدمات تغییر کاربری‌ها و افزایش تراکم.
دادنامه شماره 381 مورخ 27/04/1396 موضوعِ ابطال تعرفه شماره (3-7) شورای اسلامی باقرشهر تحت عنوان تعرفه وضع و برقراری عوارض و بهای خدمات بر احداث گورستان و دفن اموات در حریم شهر باقرشهر توسط سازمان بهشت زهرا (س).
دادنامه شماره 382 مورخ 27/04/1396 موضوعِ: ابطال تعرفه عوارض و بهای خدمات سال 1392 مصوب شورای اسلامی شهر رشت در قسمت‌های مربوط به: تعیین عوارض فضای آموزشی، عوارض پارکینگ، حق‌النظاره مهندسین ناظر، نحوه محاسبه عوارض پذیره، عوارض ارزش افزوده حاصل از مازاد بر تراکم (اعیانات)، عوارض ارزش افزوده حاصل از استفاده اعیانات در کاربری غیرمرتبط و عوارض پیش‌آمدگی مشرف بر معابر عمومی.
دادنامه شماره 412 مورخ 03/05/1396 موضوعِ: ابطال ماده (6-21) تعرفه عوارض و بهای خدمات شهرداری ارومیه در سال‌های 1392 و 1393 مصوب شورای اسلامی شهر ارومیه.
دادنامه شماره 432، 433، 434/87 مورخ 24/06/1387 موضوعِ ابطال تبصره 9 مصوبه شورای اسلامی شهر اصفهان.
دادنامه شماره 436 مورخ 10/05/1396 موضوعِ ابطال تبصره 2- ج از بند 1-2-8 دفترچه تعرفه عوارض سال 1393 شهرداری قائم‌شهر مصوب شورای اسلامی شهر قائم‌شهر.
دادنامه شماره 443 مورخ 10/05/1396 موضوعِ ابطال ماده 8 تعرفه عوارض و بهای خدمات حذف پارکینگ در سال‌های 1393و 1394 مصوب شورای اسلامی شهر صفادشت.
دادنامه شماره 444 مورخ 10/05/1396 موضوعِ ابطال بند 17 مصوبه جلسه 76 شورای اسلامی شهر شهریار ابلاغی به شماره 1284-23/04/1393.
دادنامه شماره 446 مورخ 10/05/1396 موضوعِ ابطال ماده 8 تعرفه عوارض سال 1394 شورای اسلامی شهر اردبیل تحت عنوان بهای خدمات بیش از سطح اشغال مجاز.
دادنامه شماره 446 مورخ 10/05/1396 موضوعِ ابطال ماده 8 تعرفه عوارض سال 1394 شورای اسلامی شهر اردبیل تحت عنوان بهای خدمات بیش از سطح اشغال مجاز.
دادنامه شماره 458-459-460 مورخ 10/05/1396 موضوعِ تأیید رأی شماره 84 مورخ 30/05/1395 هیئت تخصصی عمران، شهرسازی و اسناد دیوان عدالت اداری.
دادنامه شماره 48 مورخ 25/03/1395 هیئت تخصصی عمران، شهرسازی و اسناد دیوان عدالت اداری موضوعِ تقاضای ابطال عوارض سهم آموزش و پرورش موضوع بند (4) بخش تذکرات قسمت تعاریف فصل (1) تعرفه عوارض شهرداری اراک مصوب شورای اسلامی شهر اراک مورد عمل برای سال 1392.
دادنامه شماره 490-489 مورخ 24/05/1396 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 31166-09/11/1391 شورای اسلامی شهر شیراز در خصوص لایحه اخذ سالیانه بهره‌برداری موقت از ساختمان‌ها.
دادنامه شماره 51 مورخ 29/01/1396 موضوعِ تصویب عوارض خارج از ضوابط مقرر در قانون مدیریت پسماند از حدود اختیارات شورای شهر زرقان خارج است.
دادنامه شماره 557 مورخ 15/08/1391 موضوعِ عدم ابطال بندهای 7 و 5 از ماده 2 و بند 5 از ماده 3 اساسنامه سازمان آتش‌نشانی یزد.
دادنامه شماره 592 مورخ 02/10/1395 موضوعِ ابطال بند 4 مصوبه مورخ 01/10/1384 شورای اسلامی شهر شیراز و ابطال مصوبه شماره 28533/ش الف س-04/08/1391 شورای اسلامی شهر شیراز.
دادنامه شماره 739 مورخ 02/08/1396 موضوعِ ابطال بند الف ماده 14 دستورالعمل تعرفه عوارض محلی سال 1393 شهرداری‌های استان آذربایجان شرقی در خصوص عوارض ابقای ساختمان.
دادنامه شماره 744 مورخ 17/06/1394 موضوعِ ابطال مصوبه 346 جلسه مورخ 11/12/1389 شورای اسلامی رشت.
دادنامه شماره 746 مورخ 09/09/1396 موضوعِ ابطال بند 24 دفترچه تعرفه عوارض سال 1394 شهر قدس مبنی بر وضع عوارض فضای سبز.
دادنامه شماره 748 مورخ 17/06/1394 موضوعِ ابطال بند 5-3 و جدول پیوست مصوبه شماره 42-20/10/1386 شورای اسلامی شهر زیدآباد.
دادنامه شماره 749 مورخ 09/08/1396 موضوعِ ابطال بند 31 از تعرفه عوارض محلی سال 1394 مصوب شورای اسلامی شهر شهریار.
دادنامه شماره 75/212 مورخ 15/09/1375 موضوعِ ابطال دستورالعمل شماره 11565/ش-05/10/1372 استانداری استان آذربایجان غربی.
دادنامه شماره 770 مورخ 18/09/1391 موضوعِ ابطال قسمتی از مصوبات شورای اسلامی شهر بوشهر، موضوع تعرفه عوارض حذف یا کسری پارکینگ.
دادنامه شماره 78 مورخ 14/03/1395 موضوعِ بندهای 2 و 10 ماده 3 مصوبه 1861/3/ش-23/05/1386 شورای اسلامی شهر مشهد که مؤسسات بهداشتی و درمانی خصوصی و فضای مسقف کلینیک و اورژانس شخصی را مشمول بهای خدمات بهره‌برداری تجاری تلقی کرده است خلاف است و ابطال می‌شود.
دادنامه شماره 80/378 مورخ 28/11/1380 موضوعِ ابطال و حذف عبارت «حوزه شهری» از قسمت (خ) 13 ردیف مصوبه شماره 4410/34/3/1 مورخ 26/03/1366 وزارت کشور.
دادنامه شماره 83/555 مورخ 04/11/1383 موضوعِ ابطال مصوبه 142 جلسه مورخ 01/12/1379 شورای اسلامی شهر تهران.
دادنامه شماره 84 مورخ 12/02/1396 موضوعِ ابطال مصوبات دویست و نود و پنجمین جلسه رسمی مورخ 06/10/1391 شورای اسلامی شهر ماهدشت مبنی بر تعیین تعرفه ارائه خدمات مهندسی.
دادنامه شماره 84/172 مورخ 26/04/1384 موضوعِ ابطال مصوبه هشتاد و یکمین جلسه مورخ 09/04/1379 شورای اسلامی شهر اهواز.
دادنامه شماره 84/572-573 مورخ 18/10/1384 موضوعِ ابطال مصوبه چهل و چهارمین جلسه مورخ 07/11/1382 شورای اسلامی شهر تهران.
دادنامه شماره 85 مورخ 12/02/1396 موضوعِ ابطال مصوبه شماره 6232/92/4/ش-03/11/1392 شورای اسلامی شهر مشهد مبنی بر اخذ بهای خدمات از آموزشگاه‌های آزاد فنی و حرفه‌ای.
دادنامه شماره 85/365 مورخ 05/06/1385 موضوعِ ابطال بخشنامه شماره 11731/34/3/18420 مورخ 20/11/1376 وزارت کشور.
دادنامه شماره 86 مورخ 12/02/1396 موضوعِ ابطال تبصره 3 ماده 5 و تبصره‌های 1 و 2 ماده 34 تعرفه عوارض شهرداری همدان در سال 1393 مصوب شورای اسلامی شهر همدان.
دادنامه شماره 87/188 مورخ 26/03/1387 موضوعِ تقاضای ابطال مصوبات شورای اسلامی شهر اهواز در خصوص اخذ عوارض غیرقانونی از محموله‎های عبوری از پل سوم شهر اهواز.
دادنامه شماره 87/872 مورخ 18/12/1387 موضوعِ ابطال مصوبه اصلاحی مصوبه 3065/2/ش مورخ 02/06/1385 به شماره 3610/2/ش مورخ 11/07/1375 شورای اسلامی شهر مشهد.
قانون احکام دائمی برنامه‌های توسعه کشور مصوب 27/11/1395.
قانون ارتقای سلامت نظام اداری و مقابله با فساد مصوب 29/02/1387.
قانون برنامه پنج‌ساله پنجم توسعه جمهوری اسلامی ایران مصوب 15/10/1389.
قانون برنامه پنج‌ساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران مصوب 14/12/1395.
قانون بیمه‌های اجتماعی کارگران ساختمانی مصوب 1386.
قانون تشکیل شوراهای آموزش و پرورش در استان‌ها، شهرستان‌ها و مناطق کشور مصوب 29/10/1372.
قانون تشکیلات، وظایف و انتخابات شوراهای اسلامی کشور و انتخاب شهرداران مصوب 01/03/1375 با اصلاحات و الحاقات بعدی.
قانون ثبت اسناد و املاک مصوب 26/12/1310.
قانون رسیدگی به تخلفات رانندگی مصوب 08/12/1389.
قانون شهرداری مصوب 11/04/1334.
قانون مالیات بر ارزش افزوده مصوب 17/02/1387.
قانون مجازات اسلامی بخش تعزیرات مصوب 1375.
قانون محل مطب پزشکان مصوب 20/09/1366.
مصوبه شورای عالی شهرسازی و معماری ایران پیرامون حادثه ساختمان پلاسکو تحت شماره ۶۵۱۵۰/۳۰۰ مورخ 18/12/1395.